Termiz davlat universiteti professor A. N. Ro’ziev nomidagi «Geografiya»


Terodolit bilan gorizontal burchaklarni ulchash va ulchash natijalarini



Download 2,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet97/171
Sana29.12.2021
Hajmi2,61 Mb.
#81360
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   171
Bog'liq
topografiya asoslari va kartografiya

 
3. Terodolit bilan gorizontal burchaklarni ulchash va ulchash natijalarini 
jurnalga yozish. 
ABC  burchakni  ulchash  kerrak  bulsin.Buning  uchun  dastlab  terodolit  burchak  uchi  bulgan  V-
nuktaga urnatiladi. Terodolitni nuktaga urnatishda kuyidagi ishlar bajariladi: 
1.  Asbob  markazlashtiriladi.  Buning  uchun  urnatgich  vint  uchidagi  ilgakka  shovun  osi  l  ad  i. 
Shtativ  nukta  ustiga  shunday  urnatiladiki,  uning  usti  gorizontal  xolda,  shovun  esa  taxminan 
nukta  ustida  bulsin;  keryin  shtativ  oyoklarining  uchi  errga  botiriladi.  Sung  urnatgich  vintini 
bushatib,  asbob  shtativ  ustida  shunday  suriladiki,  shovun  joidagi  nuktaning  markaziga  tugri 
kerlsin; nixoyat urnatgich vint maxkamlanadi. 
2. Asbob aylanish uki verrtikal xolatga kerltiriladi. Bu ish shtativni nuktaga urnatishda taxminan 
bajarilgan buladi. Asbob aylanish ukini verrtikal xolatga kerltirish uchun adilakning uki taglikning 
ikkita kutargich vintiga paralerl kilib kuyiladi va bu kutargich vintlarni karama-karshi tomonga 
burab  adilak  pufakchasi  naycha  urtasiga  kerltiriladi.  Agar  terodolitning  gorizontal  doirasida 
ikkinchi adilak bulsa, taglikning uchinchi kutargich vintini burab uning pufakchasini xam naycha 
urtasiga kerltiriladi. Agar bitta adilak bulsa, u vaktda uning pufakchasi ikkita kutargich vint bilan 
urtaga kerltirilgach, alidadani 90°ga burab, adilakning   uki   uchinchi   kutargich  vint   ustiga   
kuyiladi,    sung    bu kutargich vintini burab adilak pufakchasi urtaga kerltiriladi. 
Asbobning aylanish ukini virtikal xolatga kerltirish uchun Bu ish ikki-uch   kayta 
takrorlanadi. 


 
103 
Terodolitni        nuktaga            urnatib            bulgach    
burchak      kuyidagi tartibda ulchanadi: 
 1.Asbob urnatilgan   nuktadan (V-nuktadan) truba 
orkali  ung  tomondagi  nukta  (S)  ga  karaladi.  Bu 
vaktda   gorizontal   doiraning Maxkamlagich vinti 
maxkamlangan, 
Alidada 
va 
trubaning 
maxkamlagich  Vintlari  esa  bushatilgan  bulishi   
kerrak. 
Nuktaga urnatilgan verxa trubadan kuringach alidada va truba maxkamlanadi. Su igr a 
yunaltirgich  vintlari  yordamida  iplar  sertkasining  kersishgan  nuktasi  verxaning  tagiga 
tugirlanadi va limbdan sanok olinadi. 
Bunda birinchi verrnerrdan gradus, minut va serkunt ikkinchi verrerrdan fakat minut va 
serkunt kiymatlari olinadi. M: S-nuktaga karab gorizontal doiraning birinchi verrnerridan 
olingan. Sanok (a) 168° 261 ikkinchi verrnerridan olingan sanok esa 271 bulsin. Birinchi 
verrnerrdan olingan sanok jurnalning 3-grafasiga,ikkinchi verrnerrdan olingan sanok esa 
4-grafasiga  yoziladi.Jurnalning  birinchi  grafasiga  -asbob  urnatilgan  nuktaning,  ikkinchi 
grafasiga- asbob orkali kuzatilgan nukaning nomerri yoki nomi yoziladi. 
Verrnerrlardan  olingan  sanoklar  ustiga  burchak  ulchayotganda  virtikal  doyra  trubaga 
nisbatan  kaysi  tomonda  bulsa  ,usha  tomon,  ya'ni  doyra  ung  (R)  yoki  doyra  chap  (  L  ) 
derb yozib kuyiladi. 
Chizmada doyra ung tomonda bulganligi uchun R derb yozilgan. 
2.Alidadaning  maxkamlagich  vintini  bushatib  trubani  A-nuktaga  tomon  buriladi  v  a 
trubadan  A-  nuktadagi  verxa  kuringach  ,  alidada  va  truba  maxkamlanadi.  Yunaltirgich 
vintlar  yordamida  iplar  sertkasining  kersishgan  nuktasini  verxa  tagiga  tugirlanadi  va 
yukoridagi  kabi  xar  ikkala  verrerrdan  sanok  olib,  uni  jurnalning  3  va  4  -  grafalariga  A-
nuktaning  karshisiga  yoziladi.  M:  birinchi  verrnerrlardan  olingan    sanok  94°  521,     
ikkinchi verrnerrdan olingan sanok 521. 
3. Verrnerrlardan olingan sanoklarning urta arifmertik mikdori chikarilib, u jurnalning 5-
grafasiga yoziladi. Bunda fakat minutli kiymatlarning urtachasi chikariladi, graduslar esa 
kuchirilib  yoziladi.  M:  S-nuktaga  karab  birinchi  verrnerrdan  olingan  sanok  168°  261, 
ikkinchi verrnerrdan olingan sanok 271. Shunda urtacha sanok 168° 261 3011 buladi. 
4.  Ung  tomondagi  nuktaga  karab  olingan  urtacha  sanok  (a)  dan,  chap  tomondagi 
nuktaga karab olingan urtacha sanok (v) ni ayrib burchakning kiymati topiladi, ya'ni (q a-
v. 
M:  S-nuktaga  karab  olingan  urtacha  sanok  168°  261  30’’  ,  A-nuktaga  karab  olingan 
 


 
104 
urtacha sanok esa 94°521 . Shunda burchakning kiymati buladi 168° 261 3011 -94°521 
q73°341 30’’. Agar ung tomonga karab olingan urtacha sanok chap tomondagi nuktaga 
karab  olingan  urtacha  sanokdan  kichik  bulsa,  burchak  kiymatini  chikarish  uchun  ung 
tomondagi sanokka 360 kushiladi va xisoblab chikarilgan burchak jurnalning 6-grafasiga 
yoziladi. Gorizontal burchaklarni ulchashning bu usuli yarim priyom deryiladi. 

Download 2,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   171




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish