Termiz davlat universiteti professor A. N. Ro’ziev nomidagi «Geografiya»



Download 2,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/171
Sana29.12.2021
Hajmi2,61 Mb.
#81360
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   171
Bog'liq
topografiya asoslari va kartografiya

 
 
 
 


 
33 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
III. MA’RUZALAR MATNI 
 
1. Mavzu: KIRISh. Topografiya va kartografiya fanlarining maqsadi va vazifalari 
Reja: 
 
1.  Geroderziya fani va uning tarmoklarga bulinishi. 
2.    Topografining boshka fanlar bilan boglikligi. 
3.    Topografiyaning axamiyati. 
4.    Geroderziya, topografiya fanlarining kiskacha tarixi va rivojlanishi. 
5.    MDX da geroderziya va topografiyaning rivojlanishi. 
 
Geroderziyaning tarmoklarga bulinishi. 
Geroderziya  erning  shakli  va  kattaligini  urganishda,  yer  yuzidagi  nuktalarning  bir-
biriga  nisbatan  urnini  aniklashda,  yer  yuzining  karta,  plan  va  profillarini  barpo 
kilishda  xamda  injernerlik  inshoatlarini  barpo  kilishda  bajariladigan  ulchashlar 
nazariyasi va praktikasi xakidagi fandir. 
Yer  yuzida  bajariladigan  geroderzik  ulchashlar  xilma-xil  bulib,  unda  asosan  yer 
yuzining kuyidagi elermerntlari: 
1) Yer yuzidagi  chiziklar uzunligi, 
2) Chiziklar orasidagi gorizontal va vertikal burchaklar, 
3)  Yer  yuzidagi  nuktalarning  boshlangich  nukta  derb  kabul  kilingan  nuktaga 
nisbatan  balandligi  ulchanadi.  Bu  ulchashlarda  xilma-xil  geroderzik  asboblar 
ishlatiladi. 
Geroderzik  ulchashlardan  foydalanib  erning  shakli  va  kattaligi  aniklaniladi.    
«Geroderziya»        grerkcha        suz        bulib,        geo-Yer,      daizo-bulish 
dermakdir.Geroderzik ulchashlar nafakat er yuzida, balki er bagrida, derngiz satxida 


 
34 
va fazoda xam olib boriladi. 
Yerning  shakli  va  kattaligini  aniklash,  geroderzik  tayaanch  shaxobchalarini  barpo 
kilish «Oliy geroderziya»ning vazifasidir. 
Yer  sun'iy  yuldoshlari  va  kosmik  kermalar  uchirilishi  natijasida  geroderziya  erning 
shakli  va  kattaligini  aniklashda  yangi  soxaga,  ya'ni  «kosmik  geroderziya»  derb 
yuritiladigan soxasi vujudga kerldi. 
Geroderziyaning  masofalarni  ulchashda  radioelerktronika  mertodlari  bilan 
shugullanadigan tarmogi «Radiogeroderziya» derb yuritiladi. 
Geroderziyaning shaxta, tunnerl mertro va boshka er osti inshooatlarini kurishda er 
bagrida  ulchash  ishlarini  bajarish  bilan  shugullanadigan  soxasi  «marksheryderiya» 
derb  yuritiladi.  «Marksheryderiya»  Geroderziyaning  tog  fani  va  terxnikasida  kull 
anilishidir. 
Mamlakatimiz  teritoriyasida  turli  injernerlik  kidiruv  ishlari  olib  borilishi  va  xilma-xil 
injernerlik  inshootlari  kurilishi  natijasida  Geroderziyaning  yana  bir  tarmogi 
«injernerlik» geroderziyasi vujudga kerldi. 
Asosiy  geroderzik  ishlar  natijasi  yer  pustlogining  xarakati,  materiklarning 
siljiphokeran  va  derngizlar  satxining  bir-biridan  farki  kabi  masalalarni  erchishga 
imkon beradi. 
Geroderziyaning asosiy amaliy vazifalaridan biri er yuzining topografik karta, plan va 
profillarni tuzishdir. 
Topografik karta, plan va profillarni    tuzish   uchun bajariladigan geroderzik ishlar 
yigindisi plan olish deryiladi. 
Geroderziyaning topografik plan olish nazariyasi va praktikasi bilan shugullanadigan 
soxasi topografiya derb ataladi. 
Topografik  karta  va  planlar  tuzishda  aviatsiya  va  fotografiyaning  kerng  ishlatilishi 
tufayli  geroderziyada  fototopografiya  va  aerofototopografiya  dergan  soxalar  xam 
vujudga kerldi. 
 

Download 2,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   171




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish