Termiz davlat universiteti pedagogika fakulteti

Daholar qanday voyaga yetadi? yoxud zamonaviy ota-onalar uchun oltin tavsiya

Ko‘pchilik odamlar daholar aynan daho bo‘lib tug‘iladi, deb hisoblaydi. Amaliyot esa aksini ko‘rsatadi. Yangilik dasturlarida aqliy salohiyati yuqori bo‘lgan bolalar haqidagi xabarlar tez-tez paydo bo‘lmoqda. Buning hech qanday hayratlanarli joyi yo‘q. Miyasining har ikkala yarimsharini rivojlantirsa, har qanday bola o‘qish yoki ijodiyotda aqlbovar qilmas yutuqlarga erishishi mumkin. Bunda unga aqliy rivojlanish fani — mental arifmetika yordam beradi.

Qanday qilib mental arifmetika bolani dahoga aylantiradi?

Statistik ma'lumotlarga ko'ra, faqat 5% odamgina o‘zini turli sohalarda ko‘rsatib, hayotda o‘zi xohlagan cho‘qqilarga chiqa oladi. Qolgan 95% odam o‘z oldiga faqat maqsad qo‘yadi, lekin hech qachon ularga yeta olmasligi mumkin. Bunga sabab, bu odamlar miyasining chap yarimshari o‘ng yarimshariga nisbatan tezroq rivojlanadi. Mantiqiy fikrlash borasida tengi yo‘q hisoblangan bu kishilar tabiat in’om etgan ichki hissiyot va tasavvurdan foydalanmaydi.

Mental arifmetika miyaning har ikkala yarimsharlari bir xilda rivojlanishiga imkon beradi. 2000 yil avval Xitoy va Yaponiyada paydo bo‘lgan bu fandan ko‘zlangan maqsad — hisob-kitob (abakus) bo‘yicha arifmetika hisoblash yordamida butun aqliy salohiyatni faollashtirishdir.

Mental arifmetika mayda motorika va aniq arifmetik harakatlar yordamida chap yarimsharni rivojlantirishga ko‘mak beradi. O‘ng yarimshar o‘ng va chap qo‘llarni ishlatish, “xayol” (tasavvur)dagi ish davomida harakatga keladi. Mashg‘ulotlar samarasi o‘laroq bolada faollik va tashabbuskorlik jihatlari o‘sadi. Bola charchashdan to‘xtaydi, maktabdagi darslarni oson o‘zlashtiradi, ijodiy va texnik to‘garaklarga qiziqish bilan qatnaydi, xorijiy tillarni tez o‘rganadi. Bundan tashqari, bolada mustaqillik, o‘ziga ishonch va yetakchilik sifatlari shakllanadi.

Necha yoshdan farzandimni berganim ma'qul?

Ilm olish yoki o‘rganishning erta-kechi bo‘lmaydi. Lekin, tan olib aytish kerakki, mental arifmetika ko‘proq 4—16 yosh oralig‘idagi bolalarga mos keladi. Bu vaqtda bolaning miyasi nisbatan qayishqoq va katta hajmdagi axborotni qayta ishlashga moyil bo‘ladi. Eng asosiysi, mental arifmetikani o‘rganish jarayonini osonlashtirishdir.