Termiz davlat universiteti magistratura fakulteti lingvistika: O`zbek tili ta`lim yo`nalishi 1-bosqich magistranti botirova mahliyoning tilshunoslik metodologiyasi fanidan tayyorlagan taqdimoti idrokiy va fahmiy bilimlarning o‘zaro

Nazariy bilishning eng muhim vazifasi obyektiv haqiqatga erishishdir. Buning uchun mavhumlashtirish, ideallashtirish, sintez, deduksiya singari bilish vosita va usullari keng qo‘llaniladi.

• Nazariy bilishning eng muhim vazifasi obyektiv haqiqatga erishishdir. Buning uchun mavhumlashtirish, ideallashtirish, sintez, deduksiya singari bilish vosita va usullari keng qo‘llaniladi.
• Ilmiy bilish jarayonida mavhumlashtirish narsalarning bir qator xossalari va munosabatlaridan uzish, ideallashtirish esa sof fikriy predmetlarni yaratish sintez, analiz yor­damida olingan elementlarni sistema tarkibiga birlashtirish, deduksiya bilish harakatining umumiydan xususiyga, mavhumlikdan konkretlikka qarab yo‘nalishi orqali amalga oshiriladi.
• M.Born ilmiy bilishda tafakkurning muhim o‘rni haqida fikr yuritar ekan, inson ongi tafakkur yordamida tabiat va tafakkur qonunlari o‘rtasidagi garmoniya natijasida tabiat sirlariga yo‘l topishi mumkinligini ta’kidlaydi.
• Ilmiy bilishda o‘rganilayotgan obyektni mavhumlashtirishda tafakkur shakllari – tushuncha, hukm, xulosalarga tayaniladi.

Tushuncha – hodisalarning ongda aks etgan eng mu­him umumiy qonuniy aloqalari, muhim tomonlari va belgilarini aks ettiruvchi tafakkur shakli sanaladi. Masalan, odamni boshqa jonzotlardan farqlab turadigan xususiyat mehnat qurolini yasashdir. Shuning uchun ham ana shu xususiyat odam tushunchasini hosil qilishga asos bo‘ladi. Yoki daraxt tushunchasi zamirida tanadan shoxlanish belgisi yotadi va shu belgisi bilan unga yaqin bo‘lgan tur – butaga zidlanadi.

• Tushuncha – hodisalarning ongda aks etgan eng mu­him umumiy qonuniy aloqalari, muhim tomonlari va belgilarini aks ettiruvchi tafakkur shakli sanaladi. Masalan, odamni boshqa jonzotlardan farqlab turadigan xususiyat mehnat qurolini yasashdir. Shuning uchun ham ana shu xususiyat odam tushunchasini hosil qilishga asos bo‘ladi. Yoki daraxt tushunchasi zamirida tanadan shoxlanish belgisi yotadi va shu belgisi bilan unga yaqin bo‘lgan tur – butaga zidlanadi.
• Tushunchalar so‘zlar orqali ifodalanadi. Shuning uchun ham so‘z ifodalovchi va ifodalanmish birligidan tashkil topgan belgi sanaladi va bu belgining ifodalanmish tomoni tushuncha yoki konsept sanaladi. So‘z obyektiv olam uzvlari bilan, ya’ni denotat bilan konsept orqali bog‘lanadi.
• Hukm – borliqdagi narsa, hodisa, jarayonlarni, ularning xususiyati, aloqa va munosabatlarini aks ettiruvchi ta­fakkur shakli bo‘lib, u gaplar orqali o‘z ifodasini topadi.
• Tushuncha va hukmlar xulosa uchun o‘ziga xos «g‘isht»lar bo‘lib xizmat qiladi.