Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti

Transport-tayyorlov xarajatlarini hisobga olish
Materiallar mol etkazib beruvchilardan sotib olinganida ko‘p xollarda ularni sotib olish xamda tayyorlash bilan bog‘liq operatsiyalar 1510-«Materiallarni tayyorlash va xarid qilish” hisobga olinadi. Ushbu hisobvaraqning debetida 6010, 2310, 2010, hisobsobvarakdarning kreditlari bo‘yicha materiallarning sotib olish qiymati olinadi. Shuningdek bu erda materiallar bilan bog‘lik transport tayyorlov xarajati ifodalanadi. Bu hisobvaraqning kredit tomonida 1010-1090-hisoyuvarag‘i bo‘yicha haqikatda kelib tushgan va kirim qilingan materiallarning hisobi olib boriladi..
Boshlang‘ich narxlarida qabul qilingan materiallar va ularni sotib olish hamda tayyorlash orasidagi fark 1610-«Materiallar qiymatidagi og‘ishlar» hisoyuvarag‘iga har oyning oxirida 1610-«Materiallar qiymatidagi og‘ishlar» hisoyuvarag‘ining I yig‘ilgan summa ishlab chiqarishga va boshqa extiyojlarga sarflangan material-Qiymatiga mutanosib taksimlanib, xarajatlar hisoyuvarag‘iga ko‘chiriladi. Materiallarni tayyorlash va xarid qilish» xisobvarag‘i debetidagi qoldiq hali kelib tushmagan yuldagi materiallar qiymatini ifodalaydi. Matsriallarning haqikiy tannarxi tarkibiga transport-tayyorlov xarajatlari ham |Kularga materiallarning shartnoma qiymatidan tashqari ularni sotib olish bilan barcha xarajatlar kiradi. Bu xarajatlar materiallarning turlari bo‘yicha tegishli varaqlarda mavjud materiallarning umumiy hajmi bo‘yicha transport-tayyorlov (shtsglari summasi va foizini hisoblab chiqaradi.
Bu narsa xisobot oyi davomida sarflangan materiallarga to‘g‘ri keladigan transport-tayyorlov xarajatlarini aniqdab hisobdan chiqarish uchun zarur.
Sarflangan materiallar kaysi hisobvaraqlarga o‘tkazilgan bo‘lsa, transport-tayyorlov xarajatlari summasi ham shu hisobvaraqlarga yoziladi. Xakikiy tannarxning rejadan ulushini topish va hisobga olish ham shu tartibda bajariladi. Bu erda fark shundaki, tejalgan yoki ortiqcha xarajat) bo‘lishi mumkin. Ortiqcha xarajat transport xarajatlariga uxshab, reja tannarxini ko‘paytiradi, tejalgan summa esa uni yyshradi. Tejalgan summa minus yoki qizil storno bilan yoziladi.
Quyidagi jadvalda «A» korxona bo‘yicha transport-tayyorlov xarajatlari summasini hisoblab topish misoli keltirilgan:

Ko‘rsatkichlar	Materiallarni baholash
	Shartnoma bahoda	Hakiqiy tannarxda
Oy boshiga qoldik	10000	15000
Oy davomidagi kirim	50000	60000
Jami tushum (1+2)	60000	75000
Transport-tayyorlov xarajatlari: I summada: foizda:	15000 25	75000-60000 (15000*100)/60000
Xisobot oyida sarflandi	40000	45000
Oy oxiriga qoldik	20000	30000