Termiz davlat universiteti «iqtisodiyot» fakulteti «iqtisodiyot» kafedrasi

2. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish, ularning 

iqtisodiy rivojlanishdagi rolini oshirish 

 

Milliy  iqtisodiyotning  raqobatbardoshligi  iqtisodiy  faoliyat  jarayonlari  va 

uning  natijalarini  aks  ettiruvchi  ko’rsatkichlarda  kichik  biznes  ulushining    yuqori 

bo’lishiga ham bog’liq ekanligi shubhasizdir.  

Kam  xarajat  hisobiga  yangi  ish  o’rinlari  yaratish  imkoniyati,    yirik  biznes 

kirib bora olmaydigan bozor segmentlarini egallay olish qobiliyati, ayniqsa, xizmat 

ko’rsatish  sohasida  va    uncha  katta  bo’lmagan  mahalliy  resurs  bazalarini 

o’zlashtirishda juda qulay tashkiliy shakl ekanligi kichik biznesni rivojlantirishning 

ahamiyati  beqiyosligini  ko’rsatadi.  SHu  sababli  ham  kichik  biznesni  jadal 

rivojlantirish  masalasi  mahsulot  ishlab  chiqarishni  mahalliylashtirish,  xizmat 

ko’rsatish sohasini rivojlantirish va shuningdek, mamlakatning eksport salohiyatini 

oshirish masalalari bilan chambarchas bog’langan. 

Kichik  biznesni  rivojlantirish  borasida  amalga  oshirilgan  chora-tadbirlarning 

natijasi quyidagilar orqali namoyon bo’ladi: 

-  kichik  biznesning  mamlakatimiz  YAIMdagi  ulushi  2009  yilda  50,1  foizga 

yetganligi; 

-  ish  bilan  band  xodimlar  pul  daromadlarining  70  foizi  aynan  kichik  biznes 

sohasida shakllanayotganligi; 

- kichik biznes korxonalarining mamlakat eksportidagi ulushi 2009 yilda 14,3  

foizga yetganligi va h.k. 

Kichik  biznes  sub’ektlarini  moliyaviy  qo’llab-quvvatlash,  ularni  kreditlash 

hajmining  oshishi  sohani  rivojlantirishning  muhim  omili  hisoblanadi.  2009  yilda 

sanoat  sohasida  faoliyat  yuritayotgan  kichik  korxonalar  va  mikrofirmalar  uchun 

yagona  soliq  to’lovi  stavkasining  8  foizdan  7  foizga  tushirilishi  natijasida  23,6 

mlrd. so’m miqdoridagi mablag’ mazkur korxonalar ixtiyorida qoldirildi.   

Shu yili  kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlariga 1 trln. 850 mlrd. 

so’mdan ortiq kreditlar ajratildi (11.1.2-rasm). Bu 2001 yilgiga nisbatan qariyib 11 

marta,  2005 yildagiga nisbatan 4 marta ko’p. 

Kichik  biznes  sub’ektlariga  ajratilgan  kreditlarning  462  mlrd.  so’mi 

«Mikrokreditbank»  hissasiga  to’g’ri  keldi.  Soha  rivoji  uchun  shu  yili  Osiyo 

taraqqiyot banki, Islom taraqqiyot banki, Germaniya taraqqiyot banki (KfV), XXR 

---

61 

 

Hukumati va boshqa xorijiy investorlar mablag’lari hisobidan jami 121,8 mln. doll. 

yoki 2008 yilga nisbatan 1,5 barobarga ortiq kredit resurslari jalb qilindi. 

2010  yilda  kichik  biznesni  jadal  rivojlantirishni  qo’llab-quvvatlash  borasida 

chora  tadbirlar  izchil  davom  ettirilmoqda.  Masalan,  2009  yilda  sanoat  sohasida 

faoliyat  yuritayotgan    kichik  biznes  korxonalari  uchun  yagona  soliq  stavkasi  7 

foizga tushirilgan bo’lsa, 2010 yildan e’tiboran 7 foizli soliq stavkasi barcha kichik 

biznes korxonalari uchun joriy etildi. 

Qaysi  tarmoqda  faoliyat  yuritishlariga  bog’liq  ravishda  kichik  biznes 

sub’ektlari  quyidagi soliq imtiyozlaridan foydalanishlari mumkin:  

-  2014  yil  1  yanvargacha  yangidan  tashkil  etilgan  ta’mirlash-qurilish 

tashkilotlari  soliqlarning  barcha  turlaridan  va  ayrim  majburiy  ajratmalarni 

to’lashdan ozod qilingan; 

 

 

-  2014  yilning  1  yanvarigacha  go’sht  va  sutni  qayta  ishlashga  ixtisoslashgan 

mikrofirmalar  va  kichik  korxonalarning  yagona  soliq  to’lovi  stavkasi  50  foizga 

kamaytirildi  va  ularning  chetdan  olib  kelinadigan  texnologiya  uskunalari  bojxona 

to’lovlaridan ozod qilingan; 

-  2014  yil  1  yanvargacha  15  xildagi  nooziq-ovqat  iste’mol  tovarlari  ishlab 

chiqarishga  ixtisoslashgan  mikrofirmalar  va  kichik  korxonalar  foyda  solig’i  va 

mulk  solig’i,  yagona  soliq  to’lovlari  va  Respublika  yo’l  jamg’armasiga  majburiy 

ajratmalar 

to’lashdan,  shuningdek,  ishlab  chiqarishda  foydalaniladigan 

uskunalarini import qilishda  bojxona to’lovlaridan ozod qilingan. 

Kichik  biznesni  rivojlantirish  borasida  yaratilgan  qulay  shart-sharoitlar 

sohaning iqtisodiy  rivojlanishdagi,  aholini  ish  bilan  bandliligi va daromadlarining