Termiz davlat universiteti fizika matematika fakulteti

Navoiyning o’qituvchi (mudarris) to’g’risidagi fikrlari.

O’qituvchi faoliyati, pedagogik mahorati, ta’limni tashkil etish yo’l-usullari insoniyat taraqqiyotining barcha davrlarda dolzarb muammo bo’lib kelgan. Ushbu muammo, ayniqsa, Movaunnahrda va Eronda yashab o’tgan ko’plab mutafakkirlarning diqqat markazida turib, ular o’z asarlarida yosh avlodni tarbiyalash, o’qituvchi-murabbiyga xos xususiyatlar haqida fikrlarini bildirib o’tganlar.

Alisher Navoiy asarlarida barkamol inson obrazini yaratib, ta’lim-tarbiya to’g’risidagi fikrlarini bayon etadi. Alisher Navoiy yoshlarga chuqur bilim berishda muallimlar, mudarrislar hamda ustoz-murabbiylarning o’zlari ham bilimli va tarbiyali bo’lishi zarurligini uqtiradi. U muallimlarni quyidagicha ta’riflaydi:

- muallim johil, nodon bo’lmasligi kerak;

- ma’lumotli, o’qitish yo’llarini biladigan;

- qattiqqo’l, johil va ta’magir bo’lmasligi;

- o’zi bilmagan ilmni tushuntirmasligi;

- g’iybat va g’avg’olarga aralashmasligi;

O’qituvchining hurmatini qanchalik joyiga qo’yish lozim bo’lsa, o’qituvchi ham kerakli talablarga javob berishi lozim.

Alisher Navoiy shunday deb keltiradi: “Uning ishi odam qo’lidan kelmas, odam emas, balki dev ham qila olmas. Bir kuchli kishi bir yosh bolani saqlashga ojizlik qilardi. U esa bir to’da bolaga ilm va adab o’rgatadi, ko’rkim bunga nima yetsin. Shunisi ham borki, u to’dada fahm-farosatli ozlar bo’ladi, unday kishiga yuzlarcha mashaqqat kelsa qanday bo’ladi. Har qanday bo’lsa ham, yosh bolalarga uning haqqi ko’pdir. Agar shogird podshohlikka erishsa ham unga (muallimga) qulluq qilsa arziydi”.

Haq yo’lida kim senga bir harf o’qitmish ranj ila,

Aylamak bo’lmas ado oning haqin yuz ganj ila.

Alisher Navoiy o’qituvchi haqida gapirar ekan, muallim o’z shogirdlarini ham, o’zi ta’lim berayotgan fanni ham sevgan bo’lishi zarur. O’ziga ham, o’quvchiga ham talabchan bo’lishni uqtiradi.

Navoiy o’qituvchini jamiyatda obro’li va hurmatga loyiq inson deb bilib, shogirdlar muallimni vatandek juda hurmat qilishlarini, e’zozlashlarini uqtiradi.

Navoiyning asarlari biz uchun qimmatli xazina bo’lib, biz ulardan ta’lim-tarbiya jarayonida foydalanishimiz lozim. Bu esa o’qituvchi faoliyatida yuksak yutuqlarga olib keladi.