Termiz davlat universiteti amaliy matematika kafedrasi «Axborot xavfsizligi» fanidan

Yashirincha eshitish 
Yashirincha  eshitish.  Simsiz  tarmoqlar  kabi  ochiq  va  boshqarilmaydigan  muhitda  eng 
tarqalgan muammo anonim xujumlarning mumkinligi. 
 
24.2-rasm. Yashirincha eshitish 
Bo‘g‘ish.  Tarmoqlarda  bo‘  ish  atayin  yoki  atayin  bo‘lmagan  interferensiyaning  aloqa 
kanalidagi jo‘natuvchi va qabul qiluvchi imkoniyatidan oshganida sodir bo‘ladi. Natijada bu kanal 
ishdan chiqariladi. Xujum qiluvchi bo‘ ishning turli usullaridan foydalanishi mumkin. 
Xizmat  ko‘rsatishdan  voz  kechish.  DoS  (Denial  of  Service  —  xizmat  ko‘rsatishdan  voz 
kechish)  xilidagi  xujum  tarmoqni  butunlay  ishdan  chiqarishi  mumkin.  Butun  tarmoqda,  jumladan 
bazaviy  stansiyalarda  va  mijoz  terminallarida,  shunday  kuchli  interferensiya  paydo  bo‘ladiki, 
stansiyalhar  bir-birlari  bilan  bog‘lana  olmaydilar.  Bu  xujum  ma’lum  doiradagi  barcha 
kommunikatsiyani  o‘chiradi.  Simsiztarmoqqa  bo‘ladigan  DoS  xujumni  oldini  olish  yoki  tuxtatish 
qiyin. Simsiz tarmoq texnologiyalarining aksariyati litsenziyalanmagan chastotalardan foydalanadi, 
demak, bir qancha elektron qurilmalardan interferensiya bo‘lishi mumkin. 
Mijozlarni bo‘g‘ish 
Mijoz stansiyasini bo‘g‘ish firibgarga o‘zini bo‘g‘ilgan mijoz o‘rniga qo‘yishiga imkon beradi 
(24.3-rasm). Mijoz ulanishni amalga oshira olmasin degan maqsadda unga xizmat ko‘rsatishdan voz 

---

116 
 
kechish uchun ham bu ishdan foydalaniladi. Juda mohirlik bilan qilingan xujumlar niyati buzuq odam 
stansiyasini bazaviy stansiyaga ulash maqsadida mavjud ulanishni uzadi. 
 
24.3-rasm. Mijoz stansiyasini bo‘g‘ish 
 
WLTS  protokoli.  SSL/TLSga  asoslangan  WLTS  protokoli  WAP  (Wireless    Application  
Protocol  –  cimsiz    ilovalar  protokoli)  qurilmalarida,  masalan,  uyali  telefonlarda  va  cho‘ntak 
kompyuterlarida  ishlatiladi.  SSL  va  WLTS  bir  -  biridan  transport  sathi    bilan  farqlanadi.  SSL 
yo‘qolgan  paketlarni  qayta  uzatishda  yoki  nostandart  pa-  ketlarni  uzatishda  TCP  ishiga  ishonadi. 
WLTSdan foydalanuvchi WAP qurilmalari o‘z funksiyalarini bajarishida TCPni qo‘llay olmaydilar, 
chunki  faqat  UDP  (user  Datagram  Protocol)  bo‘yicha  ishlaydilar.  UDP  pro-  tokoli  esa  ulanishga 
mo‘ljallanmagan, shu sababli bu funksiyalar WLTSga kiritilishi lozim. 
802.1x  protokoli.  Bu  protokolning  asosiy  vazifasi  -  autentifika-  tsiyalashdir;  ba’zi  hollarda 
protokoldan  shifrlovchi  kalitlarni  o‘rnatishda  foydalanish  mumkin.  Ulanish  o‘rnatilganidan  so‘ng 
undan faqat 802.1x. trafigi o‘tadi, ya’ni DHCP ( Dynamic Host Configuration Protocol - xostlar- ni 
dinamik  konfiguratsiyalash  protokoli),  IP  va  h.  kabi  protokollarga  ruxsat  berilmaydi.  Extensible 
Authentification Protocol (EAP) (RFC 2284) foydalanuvchilarni autentifikatsiyalashda ishlatiladi.