Termiz davlat universiteti amaliy matematika kafedrasi «Axborot xavfsizligi» fanidan

 
 

---

37 
 
3-MODUL. TARMOQ, INTERNET TIZIMI VA ELEKTRON POCHTADA 
AXBOROT XAVFSIZLIGI VA HIMOYALANISH USULLARI
 
9-MAVZU: Tarmoq himoyasini tashkil etish
: 
MA’RUZA MASHG’ULOTI REJASI: 
9.1.
 
Kompyuter
 
tormoklarining
 
zaif
 
qismlari.
  
9.2. Tarmoq
 
himoyasini
 
tashkil
 
kilish
 
asoslari. 
9.3.
 
Kompyuter
 
telefoniyasidagi
 
himoyalash
 
usullari. 
9.4.
 
Kompyuter
 
tarmoqlarida
 
himoyani
 
ta’minlash
 
usullari.
  
9.5.
 
EHM
 
himoyasini
 
ta’minlashning
 
texnik
 
vositalari. 
9.6.
 
Kompyuter
 
tarmoqlarida
 
ma’lumotlarni
 
himoyalashning
 
asosiy
 
yo’nalishlari 
Tayanch  so‘z  va  iboralar
  LAN,  WAN,  Tarmoq  himoyasini  tashkil  kilish,  kompyuterlar 
telefoniyasi. 
1. Kompyuter
 
tormoklarining
 
zaif
 
qismlari. 
Hozirgi  vaktda  lokal  hisoblash  tarmoqari  (LAN)  va  global  hisoblash  tarmoqlari  (WAN) 
orasidagi  farklar  yukolib  bormokda.  Masalan,  Netware  4x  yoki  Vines  4.11.  operatsion  tizimlari 
LANning  faoliyatini  hududiy  darajasiga  chikarmokda.  Bu  esa,  ya’ni  LAN  imkoniyatlarining 
ortishi, ma’lumotlarni himoyalash usullarini yanada takomillashtirishni talab kilmokda. 
Himoyalash vositalarini tashkil etishda kuyidagilarni e’tiborga olish lozim: 
•  tizim  bilan  alokada  bulgan  sub’ektlar  sonining  kupligi,  kupgina  hollarda  esa  ba’zi bir 
foydalanuvchilarning nazoratda bulmasligi; 
• foydalanuvchiga zarur bulgan ma’lumotlarning tarmoqda mavjudligi: 
• tarmoqlarda turli firmalar ishlab chikargan shaxsiy kompyuterlarning ishlatilishi;  
• tarmoq tizimida turli dasturlarning ishlatish imkoniyati; 
•  tarmoq  elementlari  turli  mamlakatlarda  joylashganligi  sababli,  bu  davlatlarga tortilgan 
aloka  kabellarining  uzunligi  va  ularni  tulik,  nazorat  kilishning  kariyb  mumkin emasligi; 
• 
axborot 
zaxiralaridan 
bir 
vaktning 
uzida 
bir 
kancha 
foydalanuvchilarning foydalanishi; 
• tarmoqqa bir qancha tizimlarning qo’shilishi;  
•  tarmoqning  yengilgina  kengayishi,  ya’ni  tizim  chegarasining  noanikligi  va  unda 
ishlovchilarning kim ekanligining noma’lumligi; 
• hujum nuktalarining kupligi; 
• tizimga kirishni nazorat kilishning kiyinligi. 
Tarmoqni himoyalash zarurligi kuyidagi hollardan kelib chikadi:  
• boshka foydalanuvchilar massivlarini ukish; 
• kompyuter xotirasida kolib ketgan ma’lumotlarni ukish 
himoya choralarini aylanib utib, ma’lumot tashuvchilarni usxalash; 
 • foydalanuvchi sifatida yashirincha ishlash; 
• dasturiy tutgichlarni ishlatish; 
•  dasturlash  tillarining  kamchiliklaridan  foylalanish;  •  himoya  vositalarini  bilib  turib  ishdan 
chikarish 
• kompyuter viruslarini kiritish va ishlatish. 
Tarmoq,  muxofazasini  tashkil  etishda  kuyidagilarni  e’tiborga  olish  lozim:  · 
muxofaza 
tizimining nazorati; 
·  fayllarga kirishning nazorati; 

---

38 
 
·  tarmoqda ma’lumot uzatishning nazorati;  ·  axborot zaxiralariga kirishning nazorati; 
·  tarmoq bilan ulangan boshka tapmoklapga ma’lumot tarkalishining nazorati