Termiz davlat pedagogika instituti

Germaniya ta’lim tizimi
Germaniya – jahon film fani va madaniyati o‘choqlaridan biri. Bu mamlakat ildizi asrlarga borib taqaluvchi filmiy maktablarni, Gyote, Gegel, Betxoven, Nitshe, Eynshteyn singari olim va ijodkorlari bilan dunyoga mashhur. Xalqaro doirada e’tirof etilgan olmon ta’lim dargohlarida mustaqil fikr hamda keng dunyoqarash shakllanishiga alohida e’tibor berildi. Ta’lim tizimiga tatbiq etilayotgan yangi usullar, so‘nggi axborot texnologiyalaridan unumli foydalanmaganlarga esa juda qiyin. Taraqqiyot manzili sari oshiqayotgan jamiyatda bilimsiz o‘z o‘rniga ega bo‘lish amri mahol. Darvoqe, olmonlarga xos temir intizom, bir so‘zlilik xislatlari ham aynan ta’lim dargohlarida shakllanadi.
Tafakkur ustaxonasi Germaniyada maktabgacha ta’lim muassasalari davlat tizimiga kirmaydi. Bolalar bog‘chasi xayriya jamg‘armalari, mahalliy hokimiyat hamda cherkov vasiyligida faoliyat yuritadi. Shu bilan birga korxona va tashkilotlar ham o‘z bog‘chasiga ega bo‘lishi mumkin. Maktabgacha ta’lim tizimi 3 yoshdan 6 yoshgacha bo‘lgan bolalarni qamrab oladi. Hali aqlini tanib ulgurmagan bolalarda o‘z fikrini ifodalash, tengdoshlari va kattalar bilan muloqot qilish qobiliyatini shakllantirish, ularni boshlang‘ich ta’limga tayyorlashda bog‘chalarning o‘rni katta. Shu bois ham olmonlar bog‘chalarni “tafakkur ustaxonasi” deb atashadi.
Bepul va majburiy talim Germaniya Konstitutsiyasiga muvofiq, maktab ta’limi davlat nazoratidadir.
Jismoniy tayyorgarlik va jismoniy rivojlanish masalalari ko‘p olimlar tomonidan o‘rganilgan. Maxkamjanov K.M. Nasriddinov F.N O‘zbekiston Respublikasi hozirgi zamon sharoitlarida maktabgacha yoshdagi bolalarning harakatlanish faolliklarini o‘rganib o‘sib kelayotgan avlodni o‘quv-tarbiyaviy jarayonini,ularni hisobga olmasdan turib ratsional rejalashtirish va amalga oshirish mumkin emas, deb respublikaning mintaqaviy iqlimini va ijtimoiy sharoitlari o‘ziga xos xususiyatlarini ko‘rsatadi. Yil fasllari almashinishi xususiyatlari, haroratning keskin o‘zgarishi, quyosh radiatsiyasining o‘sishi, milliy an’analar va boshqalar .
Respublika maktabgacha tarbiya muassasalari pedagogik kadrlar, maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyalash bo‘yicha muntazam ishlar olib borishi uchun kerakli uskunalar bilan yaxshi ta’minlanganligi aniqlandi. Biroq ko‘pchilik bolalar bog‘chalarida jismoniy tarbiya bo‘yicha mashg‘ulotlar an’anaviy shakllariga kam e’tibor beriladi. Oqibatda, maktabgacha yoshdagi bolalar individual xususiyatlariga mos jismoniy tarbiya samarali vosita va usullaridan malakali foydalanilmaydi.
Shunday qilib, birinchidan, O‘zbekiston sharoitlarida yashovchi maktabgacha va maktab yoshidagi bolalarning jismoniy rivojlanganliklari va jismoniy tayyorgarliklari ko‘rsatkichlari sobiq ittifoq boshqa geografik regionlar bolalar aholisi shu kabi ko‘rsatkichlaridan farq qiladi. Jismoniy rivojlanish va jismoniy tayyorgarlikning bu xususiyatlari ko‘p jihatdan ushbu regionning o‘ziga xos iqlimi va ijtimoiy sharoitlariga bog‘liqdir.
Surxondaryoviloyati sharoitida yashovchi bolalarning tayyorgarliklari tezlik-kuch ishlatish xususiyatiga ega mashqlarni bajarishda ular ba’zi regionlaridan, o‘z tengdoshlaridan ancha ortda ekanliklarini ko‘rsatdi. Misol uchun: 30 metrga yugurishda 18% foizgacha,irg‘itishda 14% foizgacha,yugurib uzunlikka sakrashda 37% foiz va joyidan turib sakrashda 90% foizgacha, bu ularda harakatlanish tezligi va koordinatsion imkoniyatlari еtarlicha rivojlanmaganligini bildiradi.
Bolalarni jismoniy tayyorlashda turli vositalari to‘plamida jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanish muhim o‘rin egallaydi. Afsuski, jismoniy tarbiya bo‘yicha mashg‘ulotlar o‘tkazish hozirgi kunda hamma еrda ham ularga qo‘yiladigan talablarga javob bermaydi. Ular har doim ham harakatlanish rejimini kerakli darajada faollashtirishga, kerakli jismoniy sifatlarini ishlab chiqishga yordam bermaydi.
Bolalar to‘g‘ri dastlabki holatidan mashqlarni bajarishlarini ba’zi tarbiyachilar talab etmasliklari, e’tibor bermasliklari jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini o‘tkazishda muhim kamchilik hisoblanadi.
Yana shuni ta’kidlash joizki “Ilk qadam” davlat dasturida quyidagicha keltirilgan;3.2. Bolaning rivojlanish sohalari kompetensiyalari.⁴
Bolaning kompetensiyalaribola rivojining quyidagi sohalarida belgilanadi:

1. 
   jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzining shakllanishi;
   

ijtimoiy-hissiy rivojlanish;

2. 
   nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari;
   
3. 
   bilish jarayonining rivojlanishi;
   
4. 
   ijodiy rivojlanish.