Termiz davlar universiteti tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

6-rasm. 
Fotosintez 
jadalligini 
aniqlaydigan qurilma 
O‟simlik 
bilan 
o‟tkazilgan 
tajribada, 
avvalo shtativga o‟rnatilgan barg kamerasi ichiga 
tuvakdagi o‟simlikning bargidan 1-2 tasi 
joylashtirilib, rasmdagidek qurilmalar bir-biriga 
ulanadi, so‟ng barg kamerasi sun‟iy yoki quyosh 
yorug‟ligiga qo‟yiladi. Vaqtni belgilab qurilma 
ishga tushiriladi. Buning uchun qisqichlar navbat bilan ochiladi: 1) aspiratordan 
tashqariga suv chiqadigan naydagi qisqich; 2) aspirator va yutgich orasidagi 
nayning qisqichi; 3) barg kamerasi bilan yutgich o‟rtasidagi qisqich. Tajriba 30 
daqiqa davom etadi. Tajriba vaqti tugagandan so‟ng qurilmaning ishi to‟xtatiladi 
(qisqichlar teskari tartibda yopiladi). Shundan so‟ng ishqorni titrlashga kirishiladi. 
Hamma ishqorni birdaniga titrlash ham mumkin yoki 20 ml dan olib titrlasa ham 
bo‟ladi. Titrlashdan oldin ishqor ustiga 1-2 tomchi fenolftalein tomiziladi va 0,1 n 
HCI bilan titrlanadi. Shunday tajriba o‟simliksiz ham takrorlanadi. 
Fotosinez jadalligini quyidagi formula bilan hisoblanadi:
F=
 
t
s
K
ь
а
.
60
.
13
,
2
.
)
(

 
Bunda F – fotosintez jadalligi, ya‟ni 1 soatda 1 dm
2
barg yuzasida o‟simlik 
tomonidan yutilgan CO
2
mg hisobida; 
a – tajriba variantidagi ishqorni titrlash uchun sarf bo‟lgan kislota miqdori 
(ml). 
b – nazorat (o‟simliksiz) variantdagi ishqorni titrlash uchun sarflangan 
kislota miqdori (ml). 
K – titr to‟g‟rilagich (koeffisiyent) (10 ml ) NaOH ni titrlash uchun 
sarflangan 0,1 n HCI ning nisbati
NaOH
HCI
2,13 – 1 mg CO
2
ning 1 ml 0,1 n HCI teng bo‟lgan ekvivalenti; 
S- barg yuzasi, sm
2
hisobida; 
t – tajriba davom etgan vaqt (min); 
60 – minutni soatga aylantirish koeffitsiyenti; 
100 – sm
2
ni dm
2
ga o‟tkazish koeffitsiyenti.