Terminlarning yasalishi. Mutaxasislikka oid so'z va terminlarning yasalishi

Terminlarning yasalishi. Mutaxasislikka oid so'z va terminlarning yasalishi

56-20E guruh talabalari Maxmudov Jumanazar

Terminlar yasalishi. Mutaxasislikka oid sóz va terminlar yasalishi.
56-20E guruh talabalari
Maxmudov Jumanazar

Reja:

Terminlarning struktur tuzilishi.

Sodda terminlarning xususiyatlari.

Yasama terminlar.

Qo’shma terminlar.

Birikmali terminlar.

Kirish Termin grekcha terminus so ‘zidan olingan bo ‘lib, chek, chegara degan ma’noni bildiriadi. U fan-texnika, qishloq xo‘jaligi, san’at va madaniyat sohasiga xos so‘z hisoblanadi. Terminologiya - terminlar haqidagi ta’limot va terminlar majmui degan ma’nolarni anglatadi.

Termin so ‘zi o ‘rnida ba’zan atama, istiloh so ‘zlarini ishlatish hollari uchrab turadi. Ammo bu to ‘g ‘ri emas. Atama termin so’ziga nisbatan tor tashunchani ifodalaydi. Istiloh so’zi esa arabchadir. Uni xalq tushunmaydi va meyorga aylangan emas. Terminologiya masalalari hamisha tilshunoslikning dolzarb masalalaridan biri bo‘lib kelgan. Chunki terminlarning sohalar lug‘aviy qatlamlaridagi o‘rni va vazifasini belgilash, tushunchaning mazmun-mohiyatini to‘g‘ri anglash imkonini beradi.A.Reformatskiy terminga ta’rif berar ekan, “... terminlar – bu maxsus so‘zlardir” degan xulosaga keladi.

Sodda terminlar- tarkibida so‘z yasovchi va so‘z o‘zgartiruvchi affikslarning bor-yo‘qligiga qaramay, yolg‘iz bir o‘zakdan yoki negizdan paydo bo‘lgan, birgina lug‘aviy ma’noli qism bo‘lgan so‘z hisoblanadi. Masalan: qo‘shin, shtab, avtomat (harbiy); panjara, shpal, yog‘och (yog‘ochsozlik); voris, guvoh(yuridik).Sodda terminlar ikki guruhga bo‘linadi:

Tub terminlar– yolg‘iz o‘zakdan hosil bo‘lgan terminlar: bola, jiyan, tog‘a(qarindoshlik); mebel, go‘sha, eshik(yog‘ochsozlik); jarima, huquq, jazo(yuridik). Yasama terminlar– tub terminlarga biror yasovchi affiksning qo‘shilishi bilan hosil bo‘lgan terminlar: mebelsozlik, duradgorlik(yog‘ochsozlik); dalolatchi, jinoyatchi(yuridik).