Tergov harakatini ishlab chiqishda psixologik omillarni hisobga olish

1.
 
Tergov harakatini ishlab chiqishda psixologik omillarni hisobga olish. 
Yuridik psixologiyada voqea sodir bo‘lgan joyni ko‘rish ma’lumot to‘plash 
jarayoni bo‘lib, ularni analiz, sintez qilish orqali zarur ma’lumotlarni yig‘ish 
demakdir. 
Yurisprudensiyada voqea sodir bo‘lgan joy – jinoyat, baxtsiz hodisa, tabiiy ofat 
yoki hodisa jinoyat alomatlari bor deb qaraladigan joy.Ko‘rsatmalarni joyida 
tekshirish, ba’zi bir o‘xshashliklar mavjud bo‘lishiga qaramay, so‘roq qilish, voqea 
sodir bo‘lgan joyni tekshirish, jinoyatchini tanish uchun ko‘rsatish, tergov 
eksperimenti kabi tergov harakatlaridan mohiyati jihatidan farq qiladi. 
Tergov harakatida jinoyat izining qalbaki ekanligini: 
– jinoyat izini ochiq-oydin qoldirib ketishi; 
– jinoyat sodir bo‘lgan joyda har xil jinoyat izini qoldirish; 
– jinoyat sodir etilgan joyda jinoyat izlari bekitilganining aniq ko‘rinib turishi bilan 
belgilanadi. 
Tergov harakatlarini ishlab chiqishda voqea sodir bo‘lgan joyni ko‘rish kengroq 
maqsadlarga xizmat qiladi. 
Birinchidan
, so‘roq qilinayotgan shaxs voqea joyida bo‘lgan voqeaning 
mexanizmini namoyish qilish, voqeani xotirada qayta tiklash, u haqida yanada to‘liq, 
har tomonlama va obyektiv ko‘rsatmalar berish imkoniyatiga ega bo‘ladi. 
Ikkinchidan
, voqea sodir bo‘lgan joyni ko‘rish jarayonida tergovchi ko‘rsatmalarini 
faqat eshitibgina qolmay, balki ularni ifodalovchi harakatlarni bevosita kuzatish 
imkoniyatiga ega bo‘ladi, ko‘rsatilgan buyumlar, bino, yer uchastkalarini 
tekshirilayotgan ko‘rsatmalarga taqqoslash asosida yaxshiroq tushunib oladi. 
Uchinchidan
, voqea sodir bo‘lgan joyda ko‘rsatmalarning qaytarilishida va 
natijalarini qayd qilishda faqat aniq shaxsning ko‘rsatuvlari ifodalanmay, balki 
boshqa qatnashchilarning harakatlari, xonadagi buyumlar, izlar shuningdek, real 
sharoit, vaziyat bilan olingan faktik holatlar ham qayd qilinadi. Shu bilan birga, 
mazkur tergov harakatini o‘tkazishda albatta xolis guvohlarning ishtirok etishi talab 
qilinadi. Voqea bo‘lgan joyda ko‘rsatmalarni tekshirish jarayonida faqat joyning, 
binoning, shaxs ko‘rsatgan yer maydonlarining o‘zigina tekshiriladi va qayd 

---

qilinadi. Agar ko‘rsatmada qayd etilgan joy ilgari tekshirilgan bo‘lsa, tekshiruv va 
tintuv vaqtida narsalarning holati o‘zgartirilgan, hatto ular tergov ishiga qo‘shib 
qo‘yilgan bo‘lishi mumkin. Bunday o‘zgarishlar psixologik nuqtai nazardan 
ko‘rsatmalarni to‘g‘ri berishga sharoit yaratadi. Masalan, gumondor shaxs qo‘lidagi 
pistoletni hojatxonaga tashlab yuborganini aytsa, tergovchi bu pistoletni 
hojatxonadan topgan va ishga ilova qilib qo‘ygan bo‘lsa, bu ko‘rsatmaning to‘g‘ri 
ekanligidan dalolat beradi. Shaxs so‘roq qilib bo‘linganidan keyingina uning 
ko‘rsatmalarini voqea joyida tekshirish mumkin.