Terapevtik kasalliklar bilan og‘rigan bemorlarda hamshiralik parvarishi

Profilaktikasi. Aholi shart-sharoitlarini yaxshilab berish. Endemik buqoq o‘choqlarida yodlangan tuz ishlatiladi. Dengiz karamidan ko‘proq iste’mol qilish talab etiladi (chunki tarkibida yod judayam ko‘p). Barcha bemorlar dispanser nazoratiga olinishi shart.

Gipotireoz. Gipotireoz qalqonsimon bez funksiyasi pasayib ketganligidan paydo bo‘ladigan kasallikdir. Gipotireoz tug‘ma (kretinizm) va turmushda orttirilgan hollarga bo‘linadi. Turmushda orttirilgan gipotireoz birlamchi va ikkilamchi bo‘lishi mumkin. Birlamchi gipotireozda kasallik qalqonsimon bezning o‘zi zararlanganligi tufayli paydo bo‘lsa, ikkilamchi gipotireozda gipofiz tireotrop gormonining miqdori pasayib ketgan bo‘ladi.

Birlamchi gipotireozda infeksiya ta’sir qilganida, toksik buqoqqa davo qilishda radioaktiv yod dozasini oshirib yuborilganida, xirurgik davo mahalida qalqonsimon bez butunlay olib tashlanganida kuzatiladi. Ikkilamchi gipotireoz gipofiz yoki gipotalamus kasalliklarida paydo bo‘ladi. Gipotireozning badanda shish bo‘lishi bilan o‘tadigan formasi miksedema (shilimshiq shish) deb ataladi.

Simptomatikasi. Bu kasallik asta-sekin avj olib boradi. Bemorda barvaqt paydo bo‘ladigan shikoyat odatda sovuqqa ojizlik – hadeb sovqotaverishdir. Kasallar issiq kiyinishga harakat qilishadi. Bundan tashqari, shunday kasallarda atrofdagilarga qiziqish kamayadi, beparvolik, bo‘shanglik paydo bo‘ladi, xotira buziladi, qabziyat, mennoragiyalar, semizlikka moyillik paydo bo‘ladi.

Bunday kasallarning nutqi va harakatlari sustkash bo‘lib qoladi. Yuzi xuddi niqob tutib olgandek, ifodasiz, kerikkan bo‘ladi. Ko‘z tirqishlari torayib qoladi. Badan terisi, ayniqsa, ko‘z qovoqlarining terisi shishib turadi, quruq bo‘ladi, po‘st tashlaydi. Til kattalashadi va shishib turadi. Ovoz bo‘g‘iq bo‘lib qoladi, soch tushib ketadi, tirnoqlar mo‘rt bo‘lib qoladi.

Oyoqlarda shish bo‘ladi, lekin bosib ko‘rilganida yurak yoki buyrakka aloqador shishlarga qarshi o‘laroq, o‘rni chuqurcha bo‘lib qolmaydi. Tana temperaturasi pasayadi. Qon analizida gemoglobin bilan eritrotsitlar miqdori kamayib, anemiya boshlangani ma’lum bo‘ladi. Leykotsitlar bilan trombotsitlar miqdori normal bo‘lib qoladi. Xolesterin miqdori ko‘payib ketadi. Asosiy almashinuv pasaygan bo‘ladi. Oqsil bilan birikkan yod miqdori kamayadi. Qalqonsimon bezga yod yutilishi ancha pasayadi. Skaniogrammada qalqonsimon bez kichraygan bo‘lib chiqadi yoki umuman sezilmaydi.

o‘tishi. Bu kasallik uzoq davom etishi va davoni talab qilmasligi

mumkin. Kamdan kam hollarda, odatda, qish kezlari tana temperaturasi 34°C gacha pasayib, bradikardiya bo‘lishi, arterial bosim pasayib ketishi, qattiq qabziyat bo‘lishi bilan o‘tadigan gipotireoid koma boshlanishi mumkin. Bunday kasallarda tez ateroskleroz avj olib boradi. Bu dard yurakning toj tomirlarini zararlab, stenokardiya tutib turadigan bo‘lib qolishiga olib keladi.

Davosi. Gipotireozda tireoidin yoki triyodtironin bilan o‘tkaziladigan davo buyuriladi, faqat endokrinolog nazorati ostida. Tireoidin kuniga 0,1 g dan ichib turish uchun buyuriladi va dozasi asta-sekin oshirib boriladi. Triyodtironin kuniga 5 mkg dan ichiladi.

Stenokardiya bo‘lsa, dastlabki doza 5–10 baravar kamaytiriladi. Shu bilan birga anemiya bo‘lgan mahallarda temir preparatlari , shuningdek vitaminlar buyuriladi. Butun umr endokrinolog nazoratida bo‘ladi, ishga yaroqliligini ham shifokor hal qilib beradi.

Profilaktikasi. Qalqonsimon bez operatsiyalarini takomillashtirish, tireotoksikozda radioaktiv yodning dozasini to‘g‘ri tanlash. Kasallikni erta aniqlash choralarini ko‘rish. Gipotireozning oldini olish.