Temperament haqida hozirgi zamon nazariyalari

Темперамент хусусиятлари шхахснинг ички тузилмаси билан боғлиқ бўлиб, уларнинг намоён бўлиши унинг конкрет вазиятларга муносабатини, экстримал вазиятларда ўзини қандай тутишини белгилаб беради.

• Темперамент хусусиятлари шхахснинг ички тузилмаси билан боғлиқ бўлиб, уларнинг намоён бўлиши унинг конкрет вазиятларга муносабатини, экстримал вазиятларда ўзини қандай тутишини белгилаб беради.

Академик И. Павлов темперамент хусусиятларини белгилаб берувчи уч олий нерв тизими хоссаларини ажратган эди:

куч
яъни нсрв тизимининғ кучли
қўзғатувчилар таъсирига бардоши
шунга кўра одамлардаги меҳнатга яроқлилик,
чидам каби
сифатларншет намоён бўлиши:
м у в о з а н а т л а ш г а н л и к,
,
яъни асабдаги
Ормозланиш
ва қўзғалиш
жараёштарининг ўзаро
мутоносиблиги,
шунга кўра, ўзини
тута олиш,
босиқлик каби
сифатлар
ва уларга
тескари
сифатларнинг намоён бўлиши;
ҳ а р а к а т ч а н л и к
яъни қўзғалиш ва тормозланиш
жараёнларидаги ўзаро алмашиниш
жараёнининг
тезлиги ва
ҳаракатчанлиги
маъносида. Куйидаги расмда
нерв жараёнлари билан т
емперамент типлари
ўртасида боғлиқлик
асосида темперамент
типлари акс эттирилган.
НЕРВ ТИЗИМИНИНГ ТИПЛАРИ
Мувозанатлашган
мувозанатсиз
инерт
кучсиз
сангвиник
холерик
флегматик
меланхолик
ТЕМПЕРАМЕНТ

Темпрамент турлари

Сангвиник — жуда фаол, ҳар бир нарсага ҳам қаттиқ кулаверади; ёлғон далиларга жаҳли чиқади. Атрофдаги нарсалар, маърузалар диққатини тез жалб этади. Имо-ишораларни кўп ишлатади, чеҳрасига қараб кайфиятини англаб олиш қийин эмас. Жуда сезгир бўлишига қарамай, кучсиз таъсир (қўзғатувчилар)ни сеза олмайди, серғайрат, ишчан, толиқмас. Фаоллик билан реактивлик муносабати мувозана-тида, интизомли, ўзини тия билади, бошқара олади. Хатти-ҳаракати жўшқин, нутқсуръати тез, янгиликни тез пайқайди, ақл идроки тий-рак, топқир, қизиқишлари, кайфияти, интилишлари ўзгарувчан. Кўникма ва малакаларни тез эгаллайди. Кўнгли очиқ, дилкаш, муло-қотга тез киришади. Хаёлоти (фантазияси) юксак даражада ривож-ланган: ташқи таъсирларга ҳозиржавоб ва ҳоказо.

• Сангвиник — жуда фаол, ҳар бир нарсага ҳам қаттиқ кулаверади; ёлғон далиларга жаҳли чиқади. Атрофдаги нарсалар, маърузалар диққатини тез жалб этади. Имо-ишораларни кўп ишлатади, чеҳрасига қараб кайфиятини англаб олиш қийин эмас. Жуда сезгир бўлишига қарамай, кучсиз таъсир (қўзғатувчилар)ни сеза олмайди, серғайрат, ишчан, толиқмас. Фаоллик билан реактивлик муносабати мувозана-тида, интизомли, ўзини тия билади, бошқара олади. Хатти-ҳаракати жўшқин, нутқсуръати тез, янгиликни тез пайқайди, ақл идроки тий-рак, топқир, қизиқишлари, кайфияти, интилишлари ўзгарувчан. Кўникма ва малакаларни тез эгаллайди. Кўнгли очиқ, дилкаш, муло-қотга тез киришади. Хаёлоти (фантазияси) юксак даражада ривож-ланган: ташқи таъсирларга ҳозиржавоб ва ҳоказо.