Temir yo`ldagi mikroprotsessorli qurilmalar va boshqaruv tizimlari”

3. Ish joyini ta’rifi
Ish joyi o‘z arsenalida maxsus dastur ta’minoti – NI Multisim 10 (MS10) ga ega bo‘lgan shaxsiy elektron hisoblash mashinasi (SHEHM) hisoblanadi.


4. Laboratoriya ishni bajarishga doir o‘quv vazifalar va uslubiy ko‘rsatmalar
1.. MS10 dasturiy muhiti ishga tushirilsin. MS10 dasturiy muhitining ish stolida integral raqam-analogli o‘zgartirgichni sinash sxemasi yig‘ilsin (3, a-rasm) va komponentlar dialog darchalarida ularning korsatkichlari yoki ish rejimlari o‘rnatilsin. Sxema (3, a-rasm) hisobot sahifasiga ko‘chirib qo‘yilsin.
Sxemada (3, a-rasm) dasturiy muhit kutubxonasiga oid (Mixed) 8-razryadli raqam-analogli o‘zgartirgichi DAC qo‘llangan bo‘lib, uning kirishlariga 0, …, 7 o‘zgartirgichlar yordamida shakllantirilgan, 00000000₂ dan 11111111₂ gacha bo‘lgan ikkilamchi kodlar (FF₁₆ ili 255₁₀) uzatiladi. RAO‘ ning chiqish kuchlanishini V1 voltmetr yoki XSC1 ossillograflari yordamida o‘lchash mumkin bo‘lib, buning
uchun uning ekranida joylashgan vizir chiziqlaridan foydalaniladi.
2.. XSC1 ossillograf ekranida pog‘onali RAO‘ chiqish kuchlanishi olinsin (5, b-rasm). Buning uchun avval 0 uzib-ulagichni tutashtirish, ya’ni 5 V kuchlanishni RAO‘ ning D0 kirishiga uzatish, hamda modellashtirish dasturini ishga tushirib yuborish kerak. RAO‘ chiqishida KRQ ga teng kuchlanish shakllanadi. So‘ng modellashtirish tanaffuslari paytida 1, 2, …, 7 uzib-ulagichlarni navbatma-navbat tutashtirib, 3, 7, 15, 31, 63, 127, 255 kirish o‘nlik kombinatsiyalarini RAO‘ ning D0, …, D7 kirishlariga uzatish kerak (5, a-rasm).
RAO‘ kirishlariga uzib-ulagichlar yordamida shakllantirilgan 0 dan FF gacha (255₁₀) 10₁₆ qadami orqali (16₁₀) o‘n oltilik hisoblash tizimidagi kodlarni uzatib, hamda 1-jadvalga manba kuchlanishi VCC u_o = 5 V ga teng bo‘lgan holdagi voltmetr V1 ko‘rsatkichlarini yozib (RAO‘ chiqish kuchlanishi qiymati u_chiq ga teng), tajriba takrorlansin. Pog‘onaning qisman va o‘rtachalashgan qiymati, KRQ ning qisman va o‘rtachalashgan qiymati topilsin. Kuchlanishlar va koordinatalar o‘qlari bo‘yicha joylashtiriladigan kirish o‘nlik N sonlari uchun tegishli masshtablarni tanlab, kuchlanishlar va kirish N o‘nlik sonlar uchun u_chiq(N) grafik qurilsin.



3-rasm. Integral raqam-analogli o‘zgartirgich sxemasi

1-jadval

4.3. MS10 dasturiy muhiti ishga tushirilsin. MS10 dasturiy muhitining ishchi maydonida raqam-analogli o‘zgartirgichni sinash uchun sxema yig‘ilsin (6, a-rasm) va ularning ko’rsatkichlari yoki ish rejimlari komponentlari dialog darchalarida o‘rnatilsin. Sxema (4, a-rasm) hisobot sahifasiga ko‘chirib o‘tkazilsin.
XWG1 generatorini (signallarni generatsiyalash chastotasi fg = 1 kGs) 10₁₆ (16₁₀) qadamida o‘n oltilik raqamlarning 0 dan FF gacha (255₁₀) o‘sishi yoki kamayishini dasturlagan holda RAO‘ ni modellashtirish ko‘rib chiqilsin.



_{4-rasm. Raqam-analogli o‘zgartirgichni tadqiq etish sxemasi}

Jadval tuzib, unga RAO‘ chiqish kuchlanishlari va _{XSC2 ossillografining quyi darchasida ko‘rsatiladigan pog‘onalar kattaligi kiritilsin.}

Kuchlanishlarni o‘lchash _{ossillografning vizir chiziqlari yordamida, ularni ikki qo‘shni pog‘onada o‘rnatish bilan} XWG1 generatori chiqishida turli kod kombinatsiyalariga ega bo‘linganida va VCC manbai kuchlanishi _uo = 5 V ga teng bo‘lganida amalga oshiriladi.
Masalan, kirish o‘nlik raqamlari _{175 va 191 bo‘lib,} kuchlanish _uo = 5 V
_{ga teng bo‘lganida RAO‘ chiqish kuchlanishlari mos ravishda 3,437 V va 3,750 V ga, pog‘ona kuchlanishi esa  312,5 mV ga teng. Bunda KRQ (kichik razrad qiymati) = 312,5/16 = 19,53 B. KRQ o‘rtachalashgan qiymatini topib, u hisobiy qiymat bilan solishtirilsin.
VCC manbai kuchlanishi uo = 10 V deb belgilansin va tayanch kuchlanishi 10 V bo‘lganda RAO‘ ni modellashtirish takrorlansin. Koordinatalar o‘qlarida joylashtiriladigan kuchlanishlar va N kirish o‘nlik sonlari uchun tegishli masshtablar tanlanib, uo} = 5 V _{va uo} = 10 V bo‘lganida u_chiq(N) _{grafiklari bitta rasmda qurilsin.}