Temir yo`l kesishmalari orqali harakatlanish

Tik nishablik va balandliklarda harakatlanish qoidalari
Q iyaliklarda avtomobillarning tik og`irlik kuchi pastga qarab tik yo`nalishda va nishablik tomon yo`nalgan, tashkil etuvchilarga ajraladi. Nishablik tomonga yo`nalgan og`irlik kuchining bir qismini tashkil etuvchi kuch shu yo`nalishda ketayotgan avtomobilning harakatlanishini tezlashtiradi. Nishablik darajasi (h) yuqori bo`lmasa, u xavf tug`dirmaydi, balki haydovchiga moyil keladi. Lekin nishablik dara­jasi (h) ortib, yo`l uzaygan sari bu kuchning ta`siri oshadi va harakat- lanish xavfsizligiga aks ta`sir etib, avariya holatiga olib kelishi mumkin. Ayniqsa, tezlik (tezlanish) oshib ketishi natijasida tajribasiz yosh haydovchilar qiyaliklarda tez-tez tormoz beradilar. Bu esa, tormoz kolodkalarini qizib, ishdan chiqishiga olib keladi, bu muqarrar falokatdir. Dovonlarda va uzoq; tik nishabli yo`llarda to`xtatish tizimi ishlamay qolgan transport vositalari o`z harakatini to`xtatish uchun 5.40 belgisi bilan belgilangan (falokatli holatlar uchun mo`ljallangan) yo`lga kirishlari kerak. Bu maxsus qoplamali yo`l transport vositalarini xavfsiz to`xtatish uchun mo`ljallangan (YHQ. 20.2).
Davlat standarti (GOST 2345-85)da ko`rsatilishicha, tik nishab­lik va balandliklarda xavfsizlik koeffitsiyenti 0,6 dan kam bo`lsa, bu joylarda 1.13-»Tik nishablik», 1.14-»Tik balandlik» belgilari o`rnatiladi. Biror to`siq sababli yo`lning torayib qolgan joylari bo`lsa, nishablikka tomon harakatlanayotgan transport vositasi haydovchisi ro`parasidagiga yo`l berishi kerak (YHQ. 20.1).
Tik nishablik (1.13) belgisi o`rnatilgan qiyalik joylarda nishablik to­mon yo`nalgan transport vositasi og`irlik kuchi ta`sirida tezlashib, uni boshqarishda katta xavf tug`iladi. Yo`l sharoitiga nisbatan yuqori bo`lgan tezlikda haydovchi avtomobilni boshqara olmay avariya sodir etishi mumkin. Shuning uchun haydovchi 1.13 belgisi o`rnatilgan qiyaliklarda avtomobilning uzatmasi yoki ulashish mexanizmini ajratmagan holda harakatlanishi lozim (YHQ. 20.3). Bu holatda nishablik tomonga yo`nalgan, og`irlik kuchi, yurgizgichga aks ta`sir etib, avtomobil harakatini sekinlashtiradi.
Nishablik tomon yo`nalgan og`rlik kuchi balandlik tomonga ko`tarilayotgan transport vositasi yo`nalishiga teskari bo`lib, uning harakatlanishiga aks ta`sir etadi. Tik balandlik tomon harakatlanayotgan avto­mobil qo`shimcha qarshilikni yengishi kerak. Haydovchi yo`l sharoiti, balandlik darajasi va avtomobilning dinamikasini hisobga olishi, zarur bo`lsa, balandlikning oxirigacha to`xtamasdan yetib olishi maqsadga muvofiqdir.
Foydalanilgan adabiyotlar:


1. I.A. Karimov, Jahon moliyaviy inqirozi O`zbekiston sharoitida uni bartaraf etish yo`llari va choralari. Toshkent. “O`zbekiston” – 2009 y. – 56 bet.
2. “Yo`l harakati qoidalari”. Toshkent – 2001 y.
3. “Yo`l belgilari va yo`l chiziqlari”. Toshkent – 2001 y. 4. Q. X. Azizov. “Yo`llarda xavfsiz harakatlanish asoslari”. Toshkent – 2005 y.
5. N. F. Muhitdinov, G. K. Nurmuhamedov, R. N. Dimitov “Yo`l harakati qoidalariga sharhlar”. Toshkent – 2005 y.