Темир йыли давлатимизнинг асосий транспорт турларидан бири щисобланади

1.3. Юкларнинг хусусиятини ва сифатини аниқловчи омиллар


Юкларга таъсир қилувчи омиллар. Юкларни ташишда ва сақлашда юкнинг массасида миқдор ва сифат ўзгаришлари содир бўлади. Миқдор ўзгаришлари деб, ташиш жараёнида турли нобудгарчиликлар ва йўқолишлар оқибатида юкнинг массасини кам чиқиши тушунилади. Сифат ўзгаришлари деб эса, ташиш жараёнида юкнинг бузлиши ва шикастланиши тушунилади. Юкдаги бу ўзгаришларни ташқи омиллар: ташқи муҳит билан юкнинг ўзаро таъсири; ташиш жараёнида ва ортиш-тушириш ишларини бажаришда юкка механик таъсир этиш; ҳаракатдаги состав кузовининг ва омбор қурилмаларининг яроқсизлиги оқибатида изоҳлаш мумкин. Юкнинг миқдорига ва сифатига таъсир қилувчи омиллар тузилмаси 1.6-расмда кўрсатилган.
Юкнинг сифатига ҳавонинг намлиги, ҳарорати, чангланганлиги ва газ таркиби, микробиологик мавжудотлар ҳамда ёруғлик катта таъсир этади. Бу кўрсатиб ўтилган ташқи муҳитнинг омиллари таъсирида юк моддасида алоҳида маҳсулотларга мансуб бўлган ҳар турли биокимёвий, физика-кимёвий ва микробиологик жараёнлар содир бўлади.
Маълумки, ҳаво таркиби 19,1 % кислороддан, 75,5 % азотдан, 1,3 % аргондан ва 0,05 % карбонат ангидрид газларидан иборат. Ҳавонинг таркибида бу доимий ташкил этувчи (компонент)лардан ташқари сув буғлари, микроорганизмлар, муаллақ ҳолатдаги чангсимон дисперсли тузилмалар (системалар) ҳам бўладилар.
Ҳаво таркибидаги сув буғларини мавжудлигини мутлоқ (абсолють) намлик, ҳавонинг намланувчанлиги (влагоемкость), нисбий намлик ва шабнамлик нуқтаси тавсифлайди.
Ҳавонинг Мутлоқ (абсолют) намлиги (γ) – бу 1 м³ ҳаво таркибида мавжуд бўлган сув буғларининг граммлардаги миқдоридир. Агар муайян ҳароратда ҳаво сув буғлари билан тўла тўйинса, бу мутлоқ намликни тўйинганлик (Е ) деб айтилади.
Муайян ҳароратда ҳавонинг намлик ютиш қобилияти ҳавонинг намланувчанлигини (влагоемкость) тавсифлайди. Намланувчанлик ҳавонинг ҳароратига бевосита боғлиқ бўлади, шунинг учун ҳавонинг қуруқлик ва намлик даражасини нисбий намлик тавсифлайди.
Ҳавонинг мутлоқ намлигини унинг шу ҳароратдаги тўйинганлигига нисбати ҳавонинг нисбий намлик деб аталади, φ  (γ/ Е) ·100 , %
Намланувчанлик нольга тенг бўлгандаги ҳарорат шабнамлик нуқтаси деб аталади. Ҳароратнинг бунданда пасайиши ҳаводаги намликнинг туман, шабнам ёки қиров шаклида тушишига сабаб бўлади.