Tematik mavzu-3: Tabiiy atrof muhit va ilmiy-texnik taraqqiyot Reja

Tabiatni muhofaza qilish prinsiplari yoki qoidalari:

1. 
   Tabiiy hodisa va jarayonlar ko‘p qirralidir;
   
2. 
   Tabiatni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish mintaqaviydir;
   
3. 
   Tabiiy hodisalar va jarayonlar o‘zaro uzviy bog‘langandir;
   
4. 
   Biron-bir tabiiy ob’ekt muhofazasi ikkinchi bir tabiiy ob’ektning zarari bo‘lishi ham mumkinligi;
   
5. 
   Kompleks yondashuv prinsipli bo‘lib bir vaqtning o‘zida tabiatni muhofaza qilish va foydalanish mumkinligi prinsipidir.
   

Ekologiya huquqining manbalari deganda atrof-tabiiy muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va aholining ekologik xavfsizligini ta’minlash bilan bog‘liq ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda xizmat qiladigan qonunchilik hujjatlari tushuniladi.
Shuni alohida ta’kidlash lozimki, har qanday huqiqiy xujjat manba bo‘lib xizmat qilmaydi va ular quyidagi talablarga javob berishi kerak:

1. 
   Vakolatli organlar tomondan qabul qilinganligi ;
   
2. 
   Belgilangan doirada majburiy ahamiyat kasb etishi ;
   
3. 
   Ekologik qoida va talablarni belgilashi ;
   
4. 
   Rasmiy shakl, tuzimi, amal qilish muddatlari va boshqa atributlarga ega bo‘lishi, hokazo.
   

O‘zbekiston Respublikasi ekologik siyosatining asosiy maqsadi – kishilarning hayotiy zarur bo‘lgan ekologik xavfsiz muhitni ta’minlash uchun tabiatni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan samarali foydalanish, ya’ni tabiat bilan jamiyat o‘rtasidagi iqtisodiy-ekologik munosabat shaklini qo‘llashdan iboratdir. Bu borada hozirda Respublikamizda bir qator taktik va strategik yo‘nalishlar, dasturlar va rejalar va konsepsiyalar ishlab chiqilgan.
Aholining sog‘lom muhitda o‘sishi va uzoq umr ko‘rishini ta’minlash avvalo jamiyatni siyosiy va ijtimoiy rivojlantirishning asosiy maqsadidir. Shu nuqtai nazardan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan qabul qilingan «Inson huquqlari Umumjahon deklaratsiyasida» hayot, erkinlik, mehnat va daxlsizlik masalalariga alohida e’tibor qaratilgan.
Ekologiya fani o‘rganish atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish mustaqil O‘zbekiston Respublikasini rivojlanishida aktual muammolardan biri bo‘lib turibdi. Bizning davlatimiz uchun milliy xavfsizlik masalalari bevosita ekologik xavfsizlik va atrof-muhitni muhofaza qilish bilan chambarchas bog‘liqdir. Bu I.A. Karimovni «O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida, xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» kitobida o‘z ifodasini topgan. Milliy xavfsizlikka bo‘lgan potensial taxdidni ko‘rib chiqishda, ekologik xavfsizlik va atrof-muhitni muhofaza qilishga alohida e’tibor berish zarur. Ochiq tan olish kerakki - ko‘p yillar mobaynida, eski ma’muriy-buyruqbozlik tizimida ushbu muammo bilan shug‘ullanmaganlar. Tabiiy va mineral xom-ashyo resurslaridan xo‘jasizlarcha foydalanish ushbu tizimga xos xususiyat edi.
XX asrning oxiriga kelib mamlakatimiz aholisi global ekologik taxdid oldida qoldi. Buni sezmaslik, chora ko‘rmaslik o‘z-o‘zini o‘limga maxqum qilish bilan barobardir. Ekologik xavfsizlik muammolari allaqachon milliy va regional chegaradan chiqib, insoniyatning global muammosiga aylandi.


Nazorat savollari:

1. Odamlarni mehnati, turmushi va dam olishi bilan kechadigan, bir-biri bilan o‘zaro bog‘liq tabiiy va antropogen hodisalar yagona tizmi deganda nima tushiniladi?

2. Biosfera tushunchasini aniq formulirovkasini ayting?
3. "Biosfera" terminini kim taklif etgan va u nimani bildiradi?
4. Biosferani pastki va yuqori chegaralarini aytinig?
5. Yerda xayot dastlab qaerda paydo bo‘ldi va biosferani tashkil bo‘lishida hal qiluvchi rolni nima o‘ynadi?