|
Теma; Xristianliqtaǵı protestant.
Rеjе:
Protestantizm yamasa protestantizm
Reforma
Evangelizm
Protestantizm yamasa protestantizm (latınsha protestatio-“narazılıq, saltanatli bayanat, járiyalaw, isenim bildiriw”) pravoslavlik hám katoliklik menen bir qatarda xristianlikning tiykarǵı baǵdarları bolǵan úshewden biri bolıp, olar kompleksi bolıp tabıladı. ǵárezsiz shirkewler, shirkew awqamları hám konfessiyalar. Protestantizmning kelip shıǵıwı Evropada 16 -asirde keń tarqalǵan katoliklarga qarsı háreket bolǵan reformatsiya menen baylanıslı.
Protestantizm Evropada 16 -ásirdiń birinshi yarımında reformatsiya dáwirinde Rim-katolik shirkewiniń orta ásirler degi institutların biykarlaw etiw hám olarǵa qarsılıq retinde payda bolǵan, onıń idealı hawariy xristianlikka qaytıw edi.
Reformatsionistlardin` pikirine kóre, Rim-katolik shirkewi orta ásirler degi sxolastik teologiya hám ritualizmning kóp qatlamları nátiyjesinde túp nasroniylik principlerıden shıqtı.
Martin Lyuter diniy revolyuciyanıń jetekshisine aylandı.
Lyuterning shirkew siyasatina qarsı birinshi ashıq sóylewi 1517-jıl 17-oktyabrda bolıp ótti, ol katolik shirkewiniń indulgentsiyalarni satıw, poklanish, ólikler ushın duwalar oqıw hám áwliyelerdiń xızmetlerin arqalı najot tabıw haqqındaǵı táliymatların sın pikir etken 95 tezislerin baspa etdi. Basqa zatlar qatarında ol papa hákimiyattı, ruxaniylıqtıń bólek inoyatini jáne onıń adamlardı qutqarıw daǵı dáldalshılıǵın, shirkew dástúrlerin hám shirkewdiń dúnyalıq húkimetke baǵınıwın biykarlaw etdi.
" Protestantizm" termini Lyuterni qorǵaw ushın nemis knyazlarining Shpeyer narazılıǵınan kelip shıqqan. 1521-yilgi Worms pármanında papa nunsiyining basımı astında Martin Lyuter ayıpker bid'atchi dep daǵaza etildi. Buǵan juwapan 1526 yilgi Birinshi Shpeyer Reyxstag lyuteran knyazlarining sorawina qaray keyingi Reyxstaggacha vorms pármanın toqtatıp turıwǵa qarar etdi.
Biraq, 1529 jıldaǵı Speyer Reyxstag " Worms" pármanın jańalawǵa qarar etdi.
Buǵan juwapan Reyxstagda bolǵan bes knyaz hám Múqaddes Rim imperiyasining on tórtew erkin qalası wákilleri " Speyer narazılıǵı" ni tuzdilar hám járiyaladılar.
Bul hújjet atı menen reformatsiya tárepdarları protestantlar dep atalǵan. hám reforma nátiyjesinde payda bolǵan katolik bolmaǵan konfessiyalar jıyındısı " protestantizm" dep atalǵan.
Reforma
Klassik teologiya 16 -ásir - 18-ásir baslarında qáliplesken teologiyanı óz ishine aladı, bul dáwirde tiykarǵı ideyalar ashılıp, reformashılıqtıń dogmatik hám ámeliy teologiyasi qáliplesken
Klassik teologiya protestantizmning ayriqsha " pravoslavligi" ni quraydı hám isenim menen aqlanıw zárúrshiligi, ulıwmadunyalıq ruxaniylıq, Bibliyaning tolıq hákimiyat, insannıń tábiy gúnakárligi hám tek inoyat arqalı najot tabıw múmkinshiligi sıyaqlı túsiniklerdi óz ishine aladı.
Sol dáwirdegi Rim-katolik shirkewi táliymatına keri bolǵan reformanıń teologik nátiyjesi bolıp, ol Quinque sola principlerı formasında kórsetilgen - bes lotin tezisleri, yaǵnıy " besew " tek" ". Umumjahon ruxaniylıq principi menen bir qatarda, Quinque sola principlerı zamanagóy protestantizm teologiyasining tiykarı bolıp tabıladı.
Klassik teologiyanıń tiykarǵı tezisleri:
Múqaddes Kitap Rabbiyning birden-bir ilohiy yoshlantirilgan hám eń isenimli dep esaplanǵan hádis sózi, xristian táliymatınıń birden-bir dáregi, anıq hám óz-ózinen aytılıwı múmkin.
Keshirimge tek iyman menen eriwiladi, jaqsı ámeller hám jumıslardan qaramastan.
Najot tek Xudoning inoyati, Iso ushın Xudoning noloyiq inoyati hám noloyiq sıylıǵı retinde keledi, gúnakárga ılayıq zat retinde emes.
Iso Quday hám insan ortasındaǵı birden-bir dáldalshı bolıp tabıladı, najot tek Oǵan ıseniw arqalı múmkin.
Insan tek Xudoni dańqın shıǵarıwı hám oǵan iyiliw etiwi kerek, sebebi najot tek Onıń shıdamlılıǵı hám minez-qulqları arqalı beriledi - bul tekǵana Isoning xochdagi Poklanishi sawǵası, bálki imonlilarning kewilinde jaratılǵan Poklanishga isenim sawǵası bolıp tabıladı.
Evangelizmning ayriqsha qásiyetleri:
Evangelizm
XVIII-XIX ásirlerde Ullı Britaniya hám Arqa Amerikanıń protestant shirkewlerinde evangelizm payda boldı - lyuteran, anglikan hám reformashı shirkewlerde jańalanıw hám oyanıw háreketi, de qurǵaqlay dogma, da ierarxiya sebepli sol waqıtqa kelip bul shirkewlerde qáliplesken. shirkewler hám aǵartıwshılar tárepinen jaratılǵan ateizm, deizm hám ratsionalizm ideyaları
Tek isenim hám tek inoyat arqalı erisiw múmkin bolǵan qayta tuwılıw qálewi.
Ínjıldı Xudoning pák Alla tárepinen jiberilgen buyrıqsı retinde qabıllaw, insaniyat tariyxı hám insaniyattıń qutqarilishi dáwirlerin shın mániste suwretleydi.
Xristianlik iskerliginiń pozitsiyasi, missionerlik iskerligi hám nasroniy ishindegi birlik arqalı ańlatpalanadı.
Xochga bolǵan munasábet bul Masihning Xochdagi jábirleniwshiligine pát beriw bolıp tabıladı, bul arqalı Isoga ısengenler keshirim hám najot tabadılar.
Xristian psixik ósiwi zárúrligiga ıseniw.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
