Tema: Viruslardiń tiykarǵı qásiyetleri, virus saqlawshı material menen islew qaǵıydaları hám qawipsizlik texnikası

1-jadval. Hayvonlarnin’ ayrim virus kasalliklariga diagnoz qo‘yish uchun patologik material olish

Kasallik

Burun suyuqligi

Vesikula, pustula va afta tarkibidan

So‘lak

Qon

Fekaliy

Jarohatlangan teridan

Jarohatlangan konyuktivadan

Miya

O’pka

Jigar

Limfa tugunlari

Orqa miya suyuqligi

Taloqdan

Buyrakdan

Ichaknin’ shilliq pardasi

O’smanin’ bir bo’lagidan

Bronx traxeyanin’ bir bo’lagidan

Quturish

+

Oqsil

+

+

Vezikulyar stomatit

+

+

+

Aueski kasalligi

+

+

+

+

+

+

Rotavirus infeksiyasi

+

+

Parvovirus infeksiyasi

+

+

Yirik shoxli hayvonlarnin’ yuqumli rinotraxeiti

+

+

+

+

Y.Sh.h. virusli diareyasi

+

+

+

+

+

+

+

+

Y.Sh.h. paragripp kasalligi

+

+

+

+

+

Y.Sh.h.adenovirus infeksiyasi

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

Otlarnin’ rinopnevmoniyasi

+

+

+

+

Shoshqalarnin’ o‘lati

+.

+

+

+

+

+

+

+

+

+

Davomi

Kasallik

Burun suyuqligi

Vesikula, pustula va afta tarkibidan

So‘lak

Qon

Fekaliy

Jarohatlangan teridan

Jarohatlangan konyuktivadan

Miya

O’pka

Jigar

Limfa tugunlari

Orqa miya suyuqligi

Taloqdan

Buyrakdan

Ichaknin’ shilliq pardasi

O’smanin’ bir bo’lagidan

Bronx traxeyanin’ bir bo’lagidan

Shoshqalarnin’ afrika o‘lati

+

+

+

+

+

+

Teshen kasalligi

+

+

+

+

Shoshqalarnin’ yuqumli gastroenteriti

+

+

Shoshqalarnin’ grippi

+

+

+

+

Shoshqalarnin’ vezikulyar kasalligi

+

+

Shoshqalarnin’ vezikulyar ekzansi

+

+

Qo‘y va echkilarnin’ kontogiozli ektimasi

+

+

+

Qo‘ynin’ chechagi

+

+

O‘rdaknin’ grippi

+

+

+

+

+

Tovuqlarnin’ yuqumli laringotraxeiti

+

+

+

+

Tovuqlarnin’ yuqumli bronxiti

+

+

O‘rdaklarnin’ virusli gepatiti

+

+

+

Parrandalarnin’ leykozi

+

+

+

+

+

+

Marek kasalligi

+

+

+

+

+

+

N’yukasl kasalligi

+

+

+

+

+

+

+

Parrandalarnin’ chechagi

+

+

+

Juwındı murınnin' silekey perdesinen, alqımnin' tórinen, tuwrı ishekten qustin' kloakasidan steril paxta tampon járdeminde juwıp alınıp, olardı arnawlı suyıqlıq qosılǵan penitsillin flakonchalarina batırıladı. Arnawlı suyıqlıq ornında kóbinese, Xenks eritpesi yamasa kletkalardı ósiriwde isletiletuǵın laktalbumin gidrolizati, Iyne eritpeleri penitsillin hám streptomitsindan 500, nistatinden 20 birlik 1 ml ortalıq quramına qosılǵan halda isletiledi.
Beloklı stabilizatorlardan 0, 5%-jelatina eritpesi yamasa 0, 5-1% buqanin' qan sarısuwı qosılǵan albumin eritpesi isletiledi. Ayırım viruslar demde aktivligin joǵatpasligi ushın (mısalı paragripp virusı ) stabilizatorlar qosıladı.
Murın, alqımnan material alıwda Tóbeas hám Stok tárepinen tayarlanıp maslastırılǵan ásbaptan paydalanıw múmkin. Ol diametri 9 mm hám uzınlıǵı 30 sm bolǵan naydan ibarat bolıp ishine tat baspaytuǵın sterjen, ushinda neylon sabınlaǵıshı bar bolǵan ishki jińishke naydan ibarat.
Ásbap murın boslig'inin' jolı (xanaǵa ) yamasa xalqumga murın jolı arqalı jiberilgenen keyin sabınlaǵısh háreketke keltiriledi, ásbaptı organ ishinen shıǵarıp alıwda nayni ishine tartıp alınadı. Keyininen sabınlaǵısh daǵı silekey hám kletkalar 2 ml suyıqlıq menen jaqsılap juwıp alınadı.
Awız boslig'i yamasa silekey bezinde jaralanıw belgileri bolsa silekeydi tekserse boladı. Awız boslig'idan aǵip túsip atırǵan silekeydi tuwridan-tuwrı probirkaǵa toplap alıw múmkin.
Egerde silekey kem ajıralıp atırǵan bolsa, ol jaǵdayda paxtadan tayarlanǵan tamponga shimdirilib alıp, keyininen fiziologikalıq eritpe quyilgan probirkaǵa batırıladı hám rezina tıǵın menen jabıladı. Silekey ajırasıwın tezlestiriw ushın Haywanlardin’ 1 kg salmaǵına 0, 02-0, 05 g esabında pilokarpin jiberiw de múmkin.
Sidik katetr járdeminde alınıp, steril ıdısqa jıynaladı. Fekaliy shpatel yamasa paqal járdeminde tuwrı ishekten alınıp, steril penitsillin flakonchalariga jaylastırıladı. vezikulyar suyıqlıqtı shpris yamasa paster pipetkasi járdeminde steril probirkaǵa toplandı.
Terinin' maydanı daǵı afta diywalları, po'sloq pinset járdeminde alınadı. Arqa mıy suyıqlıǵı punksiya qılıw arqalı alınıp, veterinariya ámeliyatında kemnen-kem tekseriledi.
Haywan ólgennen keyin ılajı bolǵanınsha demde organlarnin' bir bólegi alınadı, sebebi kóplegen virus infekciyasında ólimnen keyin ayrıqsha avtosterilizatsiya bolıwı sebepli virustı ulıwma ushıratmaslik yamasa onı muǵdarı júdá azayıp ketiwi nátiyjesinde ápiwayı tekseriw usılları menen virustı ajıratıp alıw múmkin bolmay qaladı.
Materialdı tezlik menen alıwǵa ekinshi sebep sonda, óliknin' bakteriyalar menen pataslanıwı tez bolıp, steril túrde tekseriw ushın material alıw múmkin bolmay qaladı. Tájiriybe sharayatında kesel haywannan kesellikti agonal dáwirinde óltirip juqpalı material alınadı.
Tekseriletuǵın úlgi bakteriyalar menen kem pataslanǵan bolǵanda ǵana antibiotiklerdi isletiw nátiyje beredi. Biraq haywan ólgennen keyin toqımalar daǵı bir qansha ózgerislerdi antibiotiklarni isletiw sebepli bakteriyalardı ósiwinen toqtatıw múmkin bolıp, zálellengen toqıma daǵı uwlı zatlı substansiya, metabolitik ónimlerdi neytrallaw múmkin emes. Biraq bunday material menen haywanlarda, tawıq hamilesinda hám o'stirilgan kletkalarda tájiriybe ótkeriw múmkin emes.
Joqarıda aytılǵan sebeplerge kóre tekseriw ushın alınǵan material ılajı bolǵanınsha steril sharayatta alınıwı zárúr. Tiykarınan awqat as sińiriw qilsh traktında úlgi alıp atırǵan waqıtta úlginin' azıqa qaldıqları menen pataslanıwına jol qoymaw kerek, sebebi azıq quramında patogen bolmaǵan viruslar ámeldegi bolıp, ósip atırǵan kletkanin' strukturasın aynıwına baslawshı boladı hám diagnostik tekseriw jumısların qıyınlastıradı.
Patologikalıq material retinde organlardan bir bólek (úlkenligi bir neshe kub santımetr keletuǵın hám massası 10 -20 g) úlgi alınıp, olarda :
a) normadan kózge sezilerli ayırmashılıǵı boladı (forması, úlkenligi, reńi, konsistensiyasi hám aldınǵına uqsamaydigan o'smalar);
b) kesellikti klinikalıq belgisine tiykarınan ólim aldından jaralanıp, virustı saqlawı múmkin;
c) kópshilik jaǵdaylarda virustı bawır, talaq, ókpe, bas mıy, limfa túyinleri hám búyrekte saqlaydı.