Tema; Tiykarg’i fondlardin’ amortizatsiya normasi ha’m amortizatsiya ajiratpalari

Kurs jumisi
Tema; Tiykarg’i fondlardin’ amortizatsiya normasi ha’m amortizatsiya . ajiratpalari
Kirisiw
Tiykarǵı qurallardıń klassifikaciyası
Tiykarǵı qurallardı esapqa alıw hám bahalaw
Tiykarǵı qurallardıń amortizatsiyasi
Tiykarǵı qurallardan paydalanıw
Ámeliy bólim
Ádebiyatlar dizimi
Kirisiw

Hár bir kárxana óz iskerligin ámelge asırıw ushın islep shıǵarıw fondlariga iye bolıp, olar tiykarǵı hám aylanbaǵa bólinedi.

Tiykarǵı qurallar kárxananıń materiallıq-texnikalıqa bazasın ańlatadı, olarsız kárxana xojalıq iskerligi menen shuǵıllana almaydı.
Tiykarǵı fondlardan hám olar menen úskenelestirilgen kárxanadan paydalanıw natiyjeliligi qanshellilik joqarı bolsa, bul kárxanada ekonomikalıq kórsetkishler sonshalıq joqarı boladı, yaǵnıy aylanba qansha joqarı bolsa, bólistiriw ǵárejetleri dárejesi sonshalıq tómen boladı, kárxana paydası hám rentabelligi sonshalıq joqarı boladı.
Tiykarǵı qurallar - bul fizikalıq kapitaldıń bir bólegi bolıp, ol óz ma`nisin islep shıǵarıw ózine túser bahasına bir neshe islep shıǵarıw ciklleri dawamında bólimlerge bolıp, amortizatsiya formasında ótkeredi. bir jıldan artıq.
Bularǵa tómendegiler kiredi: ımaratlar, ımaratlar, imaratlar, kirisiw jolları, transport quralları, trubalar, úskeneler.
Amortizatsiya esabına ápiwayı tákirar islep shıǵarıw menen gónergen bahaǵa teń miynet qurallarınıń jańa sisteması qáliplesedi.
Keńeytirilgen tákirar islep shıǵarıw menen jańa investitsiyalar talap etiledi, olar payda, badallar, qımbatlı qaǵazlar shıǵarıw hám kreditler esabınan tartinadi.
Tiykarǵı qurallardıń klassifikaciyası
Tiykarǵı qurallar tómendegi ayrıqshalıqlarǵa kóre klassifikaciyalanadı :
1. Sanaat boyınsha
Sanaat
Transport
Awqatlanıw
2. Maqset hám kólemi boyınsha
Tiykarǵı iskerlik túrlerin islep shıǵarıw
Islep shıǵarıw hám basqa iskerlik túrleri
Islep shıǵarıw fondlari ónim islep shıǵarıw yamasa xızmetler kórsetiw (mashinalar, mashinalar, apparatlar, uzatıw úskeneleri hám basqalar ) processinde qatnasadı.
óndirislik emes
Óndirislik emes tiykarǵı fondlari ónim jaratıw processinde qatnasıw etpeydi (turar -jay ımaratları, balalar baqshalari, klublar, stadionlar, poliklinikalar, kórkem oneroriylar hám basqalar ).
3. Túri boyınsha
Ímaratlar (sanaat maqsetlerindegi arxitektura hám qurılıs obiektleri: ustaxanalar ımaratları, bazalar, islep shıǵarıw laboratoriyaları hám basqalar ).
Strukturalar (islep shıǵarıw procesin ámelge asırıw ushın sharayat jaratatuǵın injenerlik hám qurılıs ob'ektleri: tunneller, estakadalar, jollar, bólek tiykar daǵı basqalar hám basqalar ).
Transmissiya apparatları (elektr, suyıq hám gazsiman elementlardı uzatıw ushın apparatlar : elektr tarmaqları, ıssılıq tarmaqları, gaz tarmaqları, uzatpalar hám basqalar ).
Mashina hám ásbap -úskeneler (energetika mashinaları hám úskeneleri, isleytuǵın mashina hám úskeneler, ólshew hám baqlaw ásbapları hám ásbapları, esaplaw texnikası, avtomatikalıq mashinalar, basqa mashina hám úskeneler hám basqalar ).
Avtotransport quralları (teplovozlar, vagonlar, avtomobiller, mototsikllar, mashinalar hám basqalar, islep shıǵarıw úskenesine kiritilgen konveyerlar bunnan tısqarı ).
Ásbaplar (kesiw, zarba, preslew, pechatlaw, sonıń menen birge, bekkemlew, ornatıw hám basqalar ushın hár qıylı apparatlar ), arnawlı ásbaplar hám arnawlı úskeneler bunnan tısqarı.
Islep shıǵarıw úskeneleri hám aksessuarları (islep shıǵarıw operatsiyaların orınlawdı ańsatlashtiradigan buyımlar : jumıs stollari, qozaqlar, tor, fanatlar, konteynerler, teksheler hám basqalar ).
Úy-buyimlari inventarlari (ofis hám úy buyımları : stollar, shkaflar, ilgishlar, jazıw mashinkalari, seyflar, nusqa kóshiriw mashinaları hám basqalar ).
Basqa tiykarǵı qurallar. Bul gruppaǵa kitapxana fondlari, muzey qımbat bahalı buyımları hám basqalar kiredi.
4. Islep shıǵarıw processinde qatnasıw dárejesi boyınsha
Aktiv
Tiykarǵı fondlarning aktiv bólegine mashina hám úskeneler, transport quralları, ásbaplar kiredi
Passiv
Tiykarǵı qurallardıń passiv bólegine tiykarǵı qurallardıń basqa barlıq gruppaları kiredi. Olar kárxananıń normal islewi ushın sharayat jaratadı.
5. Aksessuar boyınsha
Jeke
Qarızǵa alınǵan
Tiykarǵı qurallardı esapqa alıw hám bahalaw
Tiykarǵı qurallar natura hám baha kórinisinde esapqa alınadı. Tiykarǵı qurallardı natura formasında esapqa alıw úskenelerdiń texnikalıq quramı hám balansın anıqlaw ushın zárúr; kárxana jáne onıń islep shıǵarıw birlikleriniń islep shıǵarıw quwatların esaplaw ; onıń tozıw dárejesi, paydalanıw hám jańalanıw múddetlerin anıqlaw.
Tiykarǵı qurallardı fizikalıq kóriniste esapqa alıw ushın dáslepki hújjetler ásbap -úskeneler, jumıs jayları hám kárxanalardıń pasportları esaplanadı. Pasportlarda tolıq maǵlıwmatlar bar texnik ayrıqshalıqlar barcha tiykarǵı qurallar : jumısqa túsirilgen jılı, quwatı, tozıw dárejesi hám basqalar. Kárxana pasportında islep shıǵarıw quwatın esaplaw ushın zárúr bolǵan kárxana tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar (islep shıǵarıw profili, materiallıq-texnikalıq xarakteristikaları, texnikalıq-ekonomikalıq kórsetkishleri, úskeneler quramı hám basqalar ) bar. Tiykarǵı qurallardı ózine túser bahasın (pul) bahalaw olardıń ulıwma baxasıni, quramı hám dúzilisin, dinamikasın, amortizatsiya ajıratılǵan qarjıların anıqlaw, sonıń menen birge olardan paydalanıwdıń ekonomikalıq natiyjeliligin bahalaw ushın zárúr bolıp tabıladı.
Tiykarǵı qurallardıń pul ma`nisiniń tómendegi túrleri ámeldegi:
1. Tariyxıy baha boyınsha bahalaw, yaǵnıy.jaratıw yamasa satıp alıw waqtında (sonday-aq jetkiziw hám ornatıw ) ámelge asırılǵan haqıyqıy ǵárejetler boyınsha, olar islep shıǵarılǵan yamasa satıp alınǵan jıl bahalarında.
2. Ózgertiw ma`nisi boyınsha bahalaw, yaǵnıy. qayta bahalaw waqtında tiykarǵı qurallardı tákirar islep shıǵarıw ǵárejetleri boyınsha. Bul baha aldın jaratılǵan yamasa satıp alınǵan tiykarǵı qurallardı málim bir waqıtta jaratıw yamasa satıp alıw qanshaǵa túsiwin kórsetedi.
3. Amortizatsiyani (qaldıq bahanı ) esapqa alǵan halda túp nusqada yamasa restavratsiyada bahalaw, yaǵnıy. ele tayın ónimge ótkerilmagan ózine túser bahasında.
Fost tiykarǵı qurallardıń qaldıq ma`nisi tómendegi formula boyınsha anıqlanadı :

Fost \u003 d Fnach * (1-Az waqıt * Tn),

bul erda Fnach - tiykarǵı qurallardıń baslanǵısh yamasa almastırıw ma`nisi, rubl; Na - amortizatsiya norması, %; Tn - tiykarǵı fondlardan paydalanıw dáwiri.

Tiykarǵı qurallardı bahalawda jıl bası daǵı ma`nisi hám ortasha jıllıq ma`nisi ajratıladı. Fsg tiykarǵı qurallardıń ortasha jıllıq ma`nisi tómendegi formula boyınsha anıqlanadı :

Fsrg \u003 d Fng + Fvv * n1 / 12 - Fvyb * n2 / 12,

Bul erda Fng - jıl bası daǵı tiykarǵı qurallardıń ma`nisi, rubl; Fvv - engizilgen tiykarǵı qurallardıń ma`nisi, rub.; Fvyb - pensiyaǵa shıqqan tiykarǵı qurallardıń ma`nisi, rub.; n1 hám n2 - uyqas túrde paydalanıwǵa tapsırılǵan hám paydalanıwdan shıǵarılǵan tiykarǵı qurallardıń islegen ayları sanı.
Tiykarǵı qurallardıń jaǵdayın bahalaw ushın bunday kórsetkishler tiykarǵı qurallardıń amortizatsiya koefficiyenti retinde qollanıladı, bul tiykarǵı qurallardıń amortizatsiya ma`nisiniń olardıń tolıq ma`nisine qatnası retinde anıqlanadı ; jıl dawamında paydalanıwǵa tapsırılǵan tiykarǵı qurallardıń jıl aqırındaǵı ma`nisine tuwrı keletuǵın ma`nisi retinde esaplanǵan tiykarǵı qurallardı jańalaw koefficiyenti; tiykarǵı qurallardı joq etiw koefficiyenti, bıyılǵı jılı bası daǵı tiykarǵı qurallar ma`nisine bolınıp, paydalanıwdan shıǵarılǵan tiykarǵı qurallar ma`nisine teń.
Iskerlik processinde tiykarǵı qurallar fizikalıq hám ruwxıy tozıwǵa dús boladı. Fizikalıq tozıw degende tiykarǵı qurallardıń texnikalıq kórsetkishlerin joytıw túsiniledi. Fizikalıq kiyim operatsion hám tábiy bolıwı múmkin. Operatsion tozıw islep shıǵarıw tutınıwınıń nátiyjesi bolıp tabıladı. Tábiy aşınma tábiy faktorlar (temperatura, ızǵarlıq hám basqalar ) tásirinde júz boladı. Tiykarǵı fondlarning tozıwı ilimiy-texnika rawajlanıwınıń nátiyjesi bolıp tabıladı. Tozıwdıń eki forması ámeldegi:- texnologiya hám texnologiyanı jetilistiriw, progressiv materiallardı engiziw hám miynet ónimliligin asırıw nátiyjesinde tiykarǵı fondlarni tákirar islep shıǵarıw ózine túser bahasınıń azayıwı menen baylanıslı bolǵan tozıw forması.- talay aldıńǵı hám puxta tiykarǵı fondlarni (mashinalar, ásbap -úskeneler, ımaratlar, imaratlar hám basqalar ) jaratıw menen baylanıslı tozıw forması. Birinshi formanıń gónergenligin bahalaw tiykarǵı qurallardıń dáslepki hám qayta tiklew ma`nisi ortasındaǵı parq retinde belgileniwi múmkin. Ekinshi forma daǵı tozıwdı bahalaw gónergen hám jańa tiykarǵı qurallardan paydalanıwda kemeytirilgen ǵárejetlerdi salıstırıw arqalı ámelge asıriladı.
Tiykarǵı qurallardıń amortizatsiyasi
Amortizatsiya degende tiykarǵı qurallar ma`nisin jaratılǵan ónimlerge ótkeriw procesi túsiniledi. Bul process tiykarǵı fondlar ózine túser bahasınıń bir bólegin islep shıǵarılǵan ónim (jumıs) ózine túser bahasına kirgiziw arqalı ámelge asıriladı. Ónimler sotilgandan keyin kompaniya bul muǵdardaǵı aqshanı aladı, keleshekte ol jańa tiykarǵı qurallardı satıp alıw yamasa qurıw ushın paydalanadı. Amortizatsiya ajıratılǵan qarjıların esaplaw hám olardan paydalanıw tártibi milliy ekonomika hukumat tárepinen belgilenedi. Amortizatsiya muǵdarı hám amortizatsiya normasın parıqlań. Arnawlı bir waqıt (jıl, sherek, ay) ushın amortizatsiya summası tiykarǵı qurallardıń tozıwınıń pul summası bolıp tabıladı. Tiykarǵı qurallardıń paydalanıw múddeti tugagunga shekem esaplanǵan amortizatsiya muǵdarı olardı tolıq qayta tiklew (satıp alıw yamasa qurıw ) ushın etarli bolıwı kerek. Amortizatsiya ajıratılǵan qarjılarınıń muǵdarı amortizatsiya normalari tiykarında anıqlanadı.
Amortizatsiya stavkası - bul tiykarǵı qurallardıń málim bir túri ushın málim waqıt dawamında tolıq qayta tiklew ushın amortizatsiya ajıratılǵan qarjılarınıń belgilengen muǵdarı bolıp, olardıń balans ma`nisinen procentlerde ańlatpalanadı. Amortizatsiya norması tiykarǵı qurallardıń bólek túrleri hám gruppaları boyınsha parıq etedi. Salmaǵı 10 tonnadan artıq bolǵan metall kesiw úskeneleri ushın. 0, 8 koefficiyenti qollanıladı hám massası 100 tonnadan artıq.- koefficiyent 0, 6. Qolda basqarılatuǵın metall kesiw qozaqları ushın tómendegi koefficiyentler qollanıladı : N, P anıqlıq klassları qozaqları ushın - 1, 3; A, B, C anıqlıq klası daǵı názik qozaqlar ushın - 2, 0; CNCli metall kesiw qozaqları, sonday-aq qayta islew orayları, CNC bolmaǵan avtomatikalıq hám yarım avtomatikalıq qozaqlar ushın - 1, 5. Amortizatsiya normasın belgileytuǵın tiykarǵı kórsetkish - bul tiykarǵı qurallardıń paydalanıw múddeti. Bul tiykarǵı fondlarning fizikalıq shıdamlılıq múddetine, ámeldegi tiykarǵı fondlarning tozıwına, xalıq xojalıǵınıń gónergen ásbap -úskenelerdi almastırıwdı támiyinlew múmkinshiligine baylanıslı. Amortizatsiya stavkası tómendegi formula boyınsha anıqlanadı :

Qosılǵan \u003 d (Fp - Fl) / (Tsl * Fp),

bul jerde Na - jıllıq amortizatsiya norması, %; Fp - tiykarǵı qurallardıń dáslepki (buxgalteriya ) ma`nisi, rub.; Fl - tiykarǵı qurallardıń tamamlaw ma`nisi, rub.; Tsl - tiykarǵı qurallardıń standart xızmet múddeti, jıllar.

Tek miynet quralları (tiykarǵı qurallar ) emes, bálki nomoddiy aktivler de amortizatsiya etiledi. Bularǵa : jer uchastkalarınan paydalanıw huqıqı, tábiy resurslar, patentler, litsenziyalar, nou-xau, programmalıq ónimler, monopol huqıq hám jeńillikler, tavar belgileri, tavar belgileri hám basqalar kiredi. Nomoddiy aktivlerge amortizatsiya hár ay kárxana tárepinen belgilengen normalar boyınsha esaplanadı. ózi. Amortizatsiya etiletuǵın kárxanalardıń buyım-múlki tórt taypaǵa bólinedi:
1. Ímaratlar, imaratlar hám olardıń konstruktiv komponentleri.
2. Jolawshı transportı, jeńil kommerciya avtomobilleri, orgtexnika hám mebeller, kompyuter texnikası, informaciya sistemaları hám maǵlıwmatlardı qayta islew sistemaları.
3. Birinshi hám ekinshi taypalarǵa kirmagan texnologiyalıq, energetika, transport hám basqa ásbap -úskeneler hám de materiallıq baylıqlar.
4. Nomoddiy aktivler.
Jıllıq amortizatsiya stavkaları : birinshi taypa ushın - 5%, ekinshi taypa ushın - 25%, úshinshi taypa ushın - 15%, tórtinshi taypa ushın bolsa amortizatsiya ajıratılǵan qarjıları tiyisli nomoddiy aktivlerdiń ámel qılıw múddeti dawamında teń úleslerde ámelge asıriladı.. Eger nomoddiy aktivden paydalanıw múddetin anıqlawdıń ılajı bolmasa, amortizatsiya múddeti 10 jıl etip belgilenedi. Tiykarǵı fondlarni aktiv jańalaw hám pán-texnika rawajlanıwın jedellestiriw ushın ekonomikalıq shárt-shárayatlar jaratıw maqsetinde aktiv bólektiń (mashinalar, ásbap -úskeneler hám transport quralları ) jedel tozıwın qóllaw maqsetke muwapıq dep tapildi, yaǵnıy. bul aqshalardıń balans ma`nisin amortizatsiya stavkalarında názerde tutılǵanınan qısqalaw múddette jaratılǵan ónimlerge tolıq ótkeriw. Aqshalar emissiyasini kóbeytiw ushın paydalaniletuǵın tiykarǵı qurallarǵa tezlestirilgen amortizatsiya qollanılıwı múmkin Kompyuter pánleri, jańa progressiv túrdegi materiallar, ásbaplar hám úskeneler, ónimler kiripin keńeytiw. Tiykarǵı qurallar balans ma`nisi tolıq islep shıǵarılǵan ónim ózine túser bahasına ótkerilgunga shekem esaptan shıǵarılǵan táǵdirde, kem esaplanǵan amortizatsiya tólewleri kárxana ixtiyorida qalǵan payda esabınan oraladı. Bul aqshalar amortizatsiya tólewleri menen birdey tárzde qollanıladı.
Tiykarǵı qurallardan paydalanıw
Tiykarǵı qurallardan paydalanıwdıń juwmaqlawshı nátiyjesin sáwlelendiriwshi tiykarǵı kórsetkishler tómendegiler bolıp tabıladı: kapital ónimliligi, kapital sıyımlılıqı, kapital -miynet qatnası hám tiykarǵı fondlarning rentabelligi.
aktivler rentabelligi ishlab shıǵarılǵan ónim kóleminiń tiykarǵı islep shıǵarıw fondlari ma`nisine qatnası menen anıqlanadı :

F. o. = N/Fs.p. f.,

qayda F. o.- aktivler rentabelligi; N - shıǵarılǵan (sotilgan) ónim kólemi, rub.; Fs.p. f.- tiykarǵı islep shıǵarıw fondlarining ortasha jıllıq ma`nisi, rub.
Aktivlerdiń rentabelligi tiykarǵı qurallardıń 1 rublidan qanday aylanba alınǵanlıǵın kórsetedi.
F. o. >1-tiykarǵı fondlardan nátiyjeli paydalanıw.
kapital qısıqlıǵı kapital ońimdarlıǵınıń óz-ara baylanıslılıǵı bolıp tabıladı. Quwatlardan paydalanıw koefficiyenti islep shıǵarıw kóleminiń jıl dawamında múmkin bolǵan maksimal ónim kólemine qatnası retinde anıqlanadı.

F. e = Fs.p. f. /N

F. e 1 rubl ushın tovarlardı satıw ushın qansha tiykarǵı qurallar kerekligini kórsetedi.

kapital -miynet qatnası - kárxanalar xızmetkerleriniń úskeneleniwin xarakteristikalaytuǵın kórsetkish moddiy islep shıǵarıw asosiy islep shıǵarıw fondlari (quralları ). Ol kárxananıń tiykarǵı fondlari ma`nisiniń (salıstırılatuǵın bahalarda ) xızmetkerlerdiń (jumısshılardıń ) ortasha jıllıq mıynet haqı fondiga qatnası retinde anıqlanadı.

F. v \u003 d O. F st / xızmetkerler sanı.

F. v hár bir xızmetkerde qansha tiykarǵı qurallar esapqa alınıwın kórsetedi.

Tiykarǵı qurallardıń rentabelligi
Kireyge alıw. O. F. =foyda/O. F st *100%
Kompaniyanıń 1 rubl islep shıǵarıw aktivlerinen qansha payda alıwın kórsetedi.
Tiykarǵı qurallardan paydalanıwdı jaqsılawdıń tiykarǵı baǵdarları tómendegilerden ibarat :
• úskenelerdi texnikalıq tárepten jetilistiriw hám modernizaciyalaw ;
• mashina hám ásbap -úskeneler úlesin asırıw esabına tiykarǵı fondlar quramın jetilistiriw;
úskenediń intensivligin asırıw ;
operatsion joybarlawdı optimallastırıw ;
• kárxana xızmetkerleriniń mamanlıǵın asırıw.
Ádebiyatlar dizimi

1. Balabanov I. T. Finanslıq menejment tiykarları :Qóllanba/ I. T. Balabanov.- M.: Finans hám statistika, 2005.- 480 b.

2. Gorobtsova L. B., Krayuxin G. A. hám kárxananıń basqa ekonomikası. 2-bólim. Kárxana resursları : Proc.pensiya - SPb.: SPbGIEA, 2000.
3. Gruzinov v. P. Kárxana ekonomikası (isbilermenlik): Universitetler ushın sabaqlıq.- 2-baspa, Qayta islengen. hám qosımsha - M.: UNITI-DANA, 2002 y.
4. Raitskiy K. A. Kárxana ekonomikası : Joqarı mektepler ushın sabaqlıq - 3-baspa, qayta kórip shıǵılǵan. hám qosımsha,- M.: " Baspa - sawda korporatsiyasi" Dashkov hám K”2002”.