Tema: Operativ yad, kóp yadrlı ham grafikalıq processorlarda yadtı shólkemlestiriw. Joba

3. Keshlarniń izbe-izligi
VN ulıwma yadında bolǵanı sıyaqlı, keshlarniń izbe-izligine bólek itibar beriledi. NUMA sistemalarınıń kópshiligi protsessor elementleri keshiniń muwapıqlıǵı (ccNUMA) ushın apparattı qollap-quwatlawdı ámelge asırıp atır, biraq sistemalar bunday qollap - quwatlamasligi málim (nccNUMA). Sistema túyinleriniń óz-ara tásiri ushın avtobus emes,bálki jáne de quramalı tapologiyaga iye bolǵan jalǵanıwlar tarmaǵından paydalanilganligi sebepli, ccNUMA sistemalarında tarqatılǵan kataloglar tiykarında protokollar járdeminde muwapıqlıq mashqalası sheshiledi. Jeke programmalar tolıq maǵlıwmatları menen parq qilsa-de, keń tarqalǵan zat.Sonda, hár bir túyinde uyqas jazıwlar bar. Kataloglar bir-biri menen óz-ara baylanısda bolıp, global mánzil maydanındaǵı hár qanday maǵlıwmatlardıń fizikalıq jaylasıwın anıqlawǵa múmkinshilik beredi.
Haqıyqıy NUMA sistemalarında túyinler ádetde bir protsessor elementlerin emes, bálki bir neshe PE dıń, kóbinese SMP sistemalarınıń jıynalısların óz ishine aladı. Mısalı, eń nátiyjeli samolyotlardan biri Tera 10 544 SMP túyininen ibarat bolıp, olardıń hár birinde 8 den 16 danege shekem Itanium 2 protsessori bar.
NUMA sistemaları ádetde bir operatsion sistema astında isleydi. MUMA sistemalarınıń kólemi tek mánzil maydanınıń úlkenligi, apparat keshiniń muwapıqlıǵı hám operatsion sistemanıń kóp sanlı protsessorlarni basqarıw qábiletleri menen sheklenedi. Mısalı, SilicońraphicsOrigin NUMA sisteması 1024 danege shekem R10000 protsessorni qollap -quwatlaydı hám Sequent NUMA-Q sisteması 252 Pentium II protsessorlarini birlestiradi.
NUMA texnologiyasın rawajlandırıwdıń keyińi basqıshı SGI 3000 shańaraǵında isletiletuǵın NumaFlex arxitekturası bolıp, ol erda sistema túrli qıylı protsessorlar sebepli da keńeytiriliwi múmkin. Yadqa heterojen kirisiw múmkinshiligine iye bolǵan esaplaw sistemalarınıń ulıwma qásiyetleri:
• Eki yamasa odan artıq túyin ámeldegi, olardıń hár biri kesh protsessor elementi yamasa SMP sisteması bolıwı múmkin.
• Hár bir túyinde lokal yadı ámeldegi bolıp, ol sistemanıń global yadınıń bir bólegi esaplanadı.
• Túyinler joqarı tezlikte isleytuǵın tarmaq arqalı jalǵanadı, bul kóbinese tosıqtı almastırıw.
• Bir mánzil maydanı qollap -quwatlanadı, yaǵnıy hár qanday túyin basqa túyinlerdiń yadına kirisiw huqıqına iye, sol menen birge, jergilikli yadqa kirisiw waqıtı aralıqtan yadqa (basqa túyinlerdiń jergilikli yadı ) kirisiw waqtından talay kem.
• Keshniń izbe-izligi ádetde apparat (ccNUMA) tárepinen qollap -quwatlanadı, biraq qollap -quwatlanmaydi (nccNUMA).
• Esaplaw sisteması SMP-de bolǵanı sıyaqlı bir operatsion sistema tárepinen basqarıladı, biraq sistemanı hár qıylı operatsion sistemalar astında isleytuǵın bólimlerge bolıw múmkin.
Arxitekturası hám oǵan tán bolǵan potentsial kólemliligi sebepli NUMA sistemaları kúshli esaplaw sistemaların jaratıwdıń perspektivalı baǵdarı esaplanadı.

Paydalanılǵan ádebiyatlar!!!
1. David Patterson John Hennessy. Computer Organization and Design. 5th Edition. 2013.
2. З.З.Мирюсупов, Ж.Х.Джуманов. «Компьютер архитектураси». /TATУ. 144 бет. Тошкент, 2017
3. С.А.Орлов, Б.Я.Цилькер. Организация ЭВМ и систем: Учебник для вузов. 2-е изд. — СПб.: Питер, 2011. — 688 с
4. Таненбаум Э., Остин Т. Архитектура компьютера // 6-е издание. СПб.: Питер, 2013. — 811 с
5. Шамаева О.Ю. Архитектура компьютера. Конспект лекции. МЭИ. Москва, 2015.