Tema: Kompyuter tarmaqları Reje I. Kirisiw II. Tiykargi bolim

Simsiz baylanıs
Kabel járdeminde bólew. Bunda kompyuterler bir-biri menen koaksial, oralǵan juplıq kabeli (UTP) yamasa shıyshe talshıqlı kabellar arqalı arnawlı tarmaq plata járdeminde baylanısadı.
Sımsız baylanısıw. Bunda kompyuterler bir-biri menen sımsız baylanıs qurallar járdeminde, yaǵnıy radio tolqınlar, infraqızıl nurlar, WiFi hám Bluetooth texnologiyaları járdeminde baylanısadı. Bir-biri menen baylanısqan kompyuterlerdiń bunday kompleksi kompyuter tarmaǵın quraydı.
Tarmaq - kompyuterler, terminallar hám basqa apparatlardıń maǵlıwmat almaslawdı támiyinleytuǵın baylanıs kanalları menen óz-ara baylanısqan kompleksi. Kompyuterleraro maǵlıwmatlardı almaslawdı támiyinlep beretuǵın bunday tarmaqlar kompyuter tarmaqları dep ataladı.
Lokal, regionlıq hám global kompyuter tarmaqları. Kompyuter tarmaqların olardıń geografiyalıq jaylasıwı, masshtabı hám de kólemine qaray bir neshe túrlerge ajıratıw múmkin, mısalı :
Lokal tarmaq - bir kárxana yamasa shólkem degi bir neshe jaqın ımaratlar daǵı kompyuterlerdi óz-ara baylanıstırǵan tarmaq.
Regionlıq tarmaqlar - mámleket, qala, hám wálayatlar dárejesinde kompyuterlerin hám lokal tarmaqlardı arnawlı baylanıs yamasa telekommunikatsiya kanalları arqalı óz-ara baylanıstırǵan tarmaqlar.
Global tarmaqlar - ózine dúnya Kompyuterlerin, abonentlerin, lokal hám regionlıq tarmaqların telekommunikatsiya (kabelli, sımsız, jasalma joldas ) baylanısları tarmaǵı arqalı baylanıstırǵan iri tarmaq.
Tarmaq usınıs etetuǵın hizmatlar. Kompyuter tarmaqları informaciyalardı elektr signalları kórinisinde uzatıw hám qabıllawǵa qánigelesken ortalıq. Tarmaqlar qandayda bir maqsetke erisiw ushın qurıladı, yaǵnıy baylanısqan kompyuterler arqalı qandayda bir máselelerdi sheshiw ushın qánigeliklestirıledi. Tarmaq xızmetlerine tómendegilerdi mısal jol menende keltiriw múmkin:
Fayl server xızmeti. Bunda tarmaqtaǵı barlıq kompyuterler tiykarǵı kompyuterdiń (server) maǵlıwmatlarınan paydalanıw yamasa óz maǵlıwmatların tiykarǵı kompyuter yadına jaylastırıw múmkin;
Print server xızmeti. Bunda tarmaqtaǵı barlıq kompyuterler óz maǵlıwmatların xızmet engizilgen kompyuter basqarıwı arqalı qaǵazǵa baspadan shıǵarıwı múmkin;
Proksi server xızmeti. Bunda tarmaqqa jalǵanǵan barlıq kompyuterler xızmet engizilgen kompyuter basqarıwı arqalı bir waqıtta Internet yamasa basqa xızmetlerden paydalanıwı múmkin;
Kompyuter hám paydalanıwshı basqarıwı xızmeti. Bunda tarmaqqa jalǵanǵan barlıq kompyuterlerdiń hám olarda belgilengen paydalanıwshılardıń tarmaqta ózin tutıwı hám de xızmet kórsetiwi belgilenedi hám qadaǵalaw etiledi.
Informaciyanı uzatıw hám qabıllaw.
Tarmaq mudamı bir neshe kompyuterlerdi birlestiradi hám olardan hár biri óz informaciyaların uzatıw hám qabıllaw múmkinshiligine iye. Informaciya uzatıw hám qabıllaw kompyuterler ortasında gezek menen ámelge asıriladı. Sol sebepli hár qanday tarmaqta informaciya almasinuvi basqarib turıladı. Bul bolsa óz gezeginde kompyuterler ortasındaǵı informaciya dúgisiwi hám aynıwın aldın aladı yamasa jónge salıw etedi.
Kompyuterler tarmaqları islengennen keyin odaǵı barlıq kompyuterlerdiń mánzilleri belgilenedi. Sebebi informaciyalardı tarmaq arqalı bir kompyuterden basqasına uzatıw kompyuter mánzilleri arqalı ámelge asıriladı. Jo'natilayotgan informaciyaǵa ápiwayı turmısımızdıń daǵı xat jıberiw procesi sıyaqlı uzatıwshı hám qabıl etiwshi mánzilleri kórsetiledi hám tarmaqqa uzatıladı. Hár bir kompyuter kelgen informaciya daǵı qabıl etiwshi adresin óziniń adresi menen salıstıradı, eger mánziller uyqas kelse, ol halda informaciyanı qabıl etip aladı hám uzatıwshına qabıl etip alǵanlıǵı tuwrısında tastıyıq jibeydi. Tap nátiyjede kompyuterleraro informaciya almasiniladi.
Lokal, regionlıq hám global kompyuter tarmaqları. Kompyuter tarmaqların olardıń geografiyalıq jaylasıwı, masshtabı hám de kólemine qaray bir neshe túrlerge ajıratıw múmkin, mısalı :
Lokal tarmaq - bir kárxana yamasa shólkem degi bir neshe jaqın ımaratlar daǵı kompyuterlerdi óz-ara baylanıstırǵan tarmaq.
Regionlıq tarmaqlar - mámleket, qala, hám wálayatlar dárejesinde kompyuterlerin hám lokal tarmaqlardı arnawlı baylanıs yamasa telekommunikatsiya kanalları arqalı óz-ara baylanıstırǵan tarmaqlar.
Global tarmaqlar - ózine dúnya kompyuterlerin, abonentlerin, lokal hám regionlıq tarmaqların telekommunikatsiya (kabelli, sımsız, jasalma joldas ) baylanısları tarmaǵı arqalı baylanıstırǵan iri tarmaq. Informaciya ortalıǵında tezlik túsinigi, birlikleri hám informaciya kanalları sıyımlılıqı. Málim waqıt aralıǵinda baylanıs ortalıqları arqalı uzatılatuǵın informaciya kólemi - onıń uzatılıw tezligin belgileydi.
Xar qanday háreketleniwshi dene hám element ushın tezlik túsinigi jáne onıń ólshew birlikleri ámeldegi bolǵanı sıyaqlı, informaciyanıń da uzatıw tezligi hám de ólshew birlikleri bar bolıp tabıladı, bular :
Bit/sekund - bir sekundta baylanıs ortalıǵı arqalı uzatılatuǵın bıytlar sanı ;
Kbit/sekund - bir sekundta baylanıs ortalıǵı arqalı uzatılatuǵın mińlaǵan pútinlengen bıytlar sanı ;
Mbit/sekund - bir sekundta baylanıs ortalıǵı arqalı uzatılatuǵın millionlap pútinlengen bıytlar sanı ;
Gbit/sekund - bir sekundta baylanıs ortalıǵı arqalı uzatılatuǵın milliardlap pútinlengen bıytlar sanı.
Informaciya kanallarınıń sihimi olar arqalı málim waqıt aralıǵinda uzatılatuǵın informaciya kólemi menen belgilenedi. Bul óz gezeginde informaciya kanallarınıń ótkeriw uqıplıyatini ańlatadı.
Joqarı tálim mákemeleri kásip óner kolledjleri hám akademikalıq liceylerdiń hám de mekteplerdiń kompyuter tarmaqları, olar tiykarında yechiladigan máseleler.
Joqarı tálim mákemeleri, kásip-óner kolledjleri hám akademikalıq liceyler hám mekteplerdiń kompyuter tarmaqları hám de olar tiykarında yechiladigan máseleler tómendegilerden ibarat :
Informaciyanı shólkemlestiriw hám ızlep tabıw ;
Zamanagóy informaciya texnologiyaları járdeminde informaciya hám bilimlerdi almaslawǵa múmkinshiligin jaratıw ;
Pánlerden bilimlerin tereńlestiriw ushın qosımsha maǵlıwmatlardı tarmaqtan qıdırıw ;
Studentlrning pánlerden ózbetinshe jumıslardı orınlaw ;
Elektron kitapxana daǵı dereklerden paydalanıw ;
Aralıqtan oqıtıw alıw ;
Esabatlar tayarlaw hám uzatıw ;
Elektron hújjet almaslawdı shólkemlestiriw;
Studentler ata-anaları perzentleriniń ózlestiriwi hám qatnasın gúzetip barıw. Bunnan tısqarı házirgi kúnde Respublikamızda tálim mákemeleriniń tálim tarmaǵı jaratılǵan. Zıyanet informacion-ta'lim tarmaǵı barlıq tálim mákemeleriniń informaciya resurslarini ózinde jıynaǵan. Házirgi kúnde barlıq oqıtıwshılar, oqıwshılar hám studentler bul tarmaqtan paydalanıw múmkinshiligine iye. Zıyanet informacion-ta'lim tarmaǵı informaciyalardı jaylastırıw, taypalaw, gruppalaw hám de olardı izlep tabıw múmkinshiligin usınıs etedi. Mánzil túsinigi. Kompyuter tarmaqlarında mánzil túsinigi retinde tómendegi pikirlerdi keltiriw múmkin:
Mánzil kompyuter yadınıń bólimlerin, kompyuter kirgiziw-shıǵarıw apparatları portın, esaplaw tarmaǵı kompyuterlerin hám de taǵı basqa maǵlıwmat dáreklerin yamasa olardı uzatıw ushın belgilengen jaydı anıqlaydı.
Mánzil esaplaw tarmaqlarında uzatılıp atırǵan maǵlıwmatlardı qabıl etiwshi yamasa jiberiwshilerdi anıqlawshı maǵlıwmatlar izbe-izligi.
Web-bet túsinigi hám forması. Internet adresi (URL) menen birdey mániste belgileniwshi logikalıq birlik. Ol web-sayttıń strukturalıq bólegi bolıp tabıladı. Web bet qandayda bir haqıyqatlıq, xodisa yamasa ob'ekt tuwrısında maǵlıwmatlardı ózinde jıynaǵan maǵlıwmatlar faylı bolıp tabıladı. Web serverler bazası web saytlardan ibarat bolsa, web saytlar bolsa óz gezeginde betlerden ibarat boladı. Fizikalıq kózqarastan ol HTML túrindegi fayl bolıp tabıladı. Web betler tekst, suwretler, animatsiya hám programma kodları hám basqa elementlerden ibarat bolıwı múmkin. Bet statikalıq hám dinamikalıq qáliplestirilgen bolıwı múmkin. Freymlardan (bólimler) ibarat betlerde hár bir freymga bólek bet sáykes keledi.
Web-sayt túsinigi hám forması. Anglichan “site” (awdarması jay, jaylasıw ) sóziniń ózbekshe aytılıwı. Umumjaxon órmekshi tóri málim informaciyanı tabıw múmkin bolǵan hám kem ushraytuǵın URL mánziller menen belgilengen virtual jay. Usı mánzil web-sayttıń bas beti adresin kórsetedi. Óz gezeginde, bas bette web-sayttıń basqa betleri yamasa basqa saytlarǵa shaqırıwları ámeldegi boladı. Web-sayt betleri HTML, ASP, PHP, JSP, texnologiyaları járdeminde jaratılıp, tekst, grafik, programma kodı hám basqa maǵlıwmatlardan shólkemlesken bolıwı múmkin. Web-sayttı ashıw ushın brouzer programmasınan paydalanıp onıń mánzil maydanına kerekli web sayttıń adresi kiritiledi. Web-sayt jeke, kommerciya, informaciya hám basqa kórinislerde bolıwı múmkin.
Web-portal túsinigi. Web portal (anglichan “portal” - dárwaza sózinen alınǵan ) - bul Internet paydalanıwshısına túrli ınteraktiv xızmetlerdi (pochta, izlew, jańalıqlar, forum hám x. k) kórsetiwshi iri web-sayt. Portallar gorizontal (kóp temalardı qamrovchi) hám vertikal (málim temaǵa arnalǵan, mısalı avtomobil portalı, jańalıqlar portalı ), xalıq aralıq hám regionlıq (mısalı uznet yamasa runetga tiyisli bolǵan ), sonıń menen birge ǵalabalıq hám korporativ bolıwı múmkin.
Web-saytlardıń taypaları hám wazıypaları. Web saytlardıń tiykarǵı waziypası sonnan ibarat, olar qandayda bir iskerlik, waqıya hám xodisa yamasa qandayda bir shaxstıń Internet degi imidjini jaratadı. Internet tarmaǵında ámeldegi bolǵan saytlardı bir neshe qıylı taypalarǵa ajıratıw múmkin: Tálim saytları. Bul túrdegi saytlarǵa tálim mákemeleri, ilimiy-izertlew mákemeleri hám aralıqtan oqıtıw saytları kiredi, mısalı : edu. uz, eduportal. uz
Reklama saytları. Bul túrdegi saytlarǵa tiykarınan reklama agentlikleri hám reklamalardı engiziw saytları kiredi.
Kommerciya saytları. Bul túrdegi saytlarǵa internet dúkanlar, internet tólew sistemaları hám internet konvertatsiya sistemaları saytları kiredi, mısalı : websum. uz, webmoney. ru, egold. com Ko'ngilochar saytlar. Bul túrdegi saytlarǵa kompyuter oyınlarına, fotogalereyalarga, sayaxat hám turizmga, muzıka hám kinonamoyishlarga arnalǵan saytlardı kirgiziw múmkin, mısalı : mp3. uz, melody. uz, cinema. uz.
Social tarmaqlar saytları. Bul túrdegi saytlarǵa tanısıw, doslardı qıdırıw, anketalarni jaylastırıw hám óz-ara baylanıs ornatıwǵa arnalǵan saytlardı kirgiziw múmkin, mısalı : sinfdosh. uz, id. uz, odnoklassniki. ru.
Kárxana hám shólkemler saytları. Bul túrdegi saytlarǵa mámleket kárxanaları, xojalıq hám basqarıw shólkemleri saytları kiritiledi.
Internet túsinigi. Internet bul birden-bir standart tiykarında iskerlik kórsetiwshi jáhán global kompyuter tarmaǵı bolıp tabıladı. Onıń atı eki qıylı aytinadi, yaǵnıy “International Network” - xalıq aralıq tarmaq hám “Interconnected networks” «tarmaqlararo» degen mánisti ańlatadı. Ol jergilikli (lokal) kompyuter tarmaqlardı birlestiruvchi informaciya sisteması bolıp, óziniń bólek informaciya maydanına iye bolǵan virtual jıynaqtan dúziledi.
Internet tarmaqg'i, oǵan jalǵanǵan barlıq kompyuterlerdiń óz-ara maǵlıwmatlar almaslaw múmkinshiligin jaratıp beredi. Internet tarmaǵınıń hár bir klienti óziniń jeke kompyuteri arqalı basqa qala yamasa mámleketke informaciya uzatıwı múmkin. Mısalı, Vashington daǵı Kongress kitapxanası katalogın kórip shıǵıw, Nyu-Yorkdagi Metropoliten muzeyiniń aqırǵı kórgezmesine qoyılǵan pát menen tanısıw, xalıq aralıq ánjumanlarda qatnasıw, bank mámilelerin ámelge asırıwı hám hátte basqa mámleketlerde jasawshı Internet tarmaǵı klientleri menen shaxmat oynaw múmkin.
Global tarmaq túsinigi. Internet tarmaǵınıń tiykarǵı yacheykalari (bólimleri) bul jeke kompyuterler hám olardı óz-ara baylaw lokal tarmaqlar bolıp tabıladı. Internet tarmaǵı - bul global tarmaq wákili esaplanadı.
Internet bólek kompyuterler ortasında baylanıs ornatibgina qalmay, bálki kompyuterler toparın óz-ara birlestiriw imkaniyatın da beredi. Eger qandaydabir jergilikli tarmaq tikkeley internetge jalǵanǵan bolsa, ol halda usı tarmaqtıń hár bir jumısshı stanciyası (kompyuteri) Internet xızmetlerinen paydalanıw múmkin. Sonıń menen birge, Internet tarmaǵına ǵárezsiz túrde jalǵanǵan kompyuterler de ámeldegi bolıp, olardı xost kompyuterler (host - tiykarǵı esaplaw mashinası ) dep ataydılar. Tarmaqqa jalǵanǵan hár bir kompyuter óz adresine iye hám ol járdeminde dúnyanıń qálegen noqatı daǵı qálegen paydalanıwshı menen baylanıs ete alıwı múmkin.
Internet tarmaǵınıń dúzilisi. Internet óz - ózin qáliplestiriwshi hám basqarıwshı quramalı sistema bolıp, tiykarınan ush strukturalıq bólekten shólkemlesken:
texnikalıq;
programmalıq ;
informaciya.
Internet tarmaǵınıń texnikalıq támiynatı hár túrlı túrdegi kompyuterler, baylanıs kanalları (telefon, jasalma joldas, shıyshe talshıqlı hám basqa túrdegi tarmaq kanalları ) hám de tarmaqtıń texnikalıq quralları kompleksinen shólkemlesken.
Internet tarmaǵınıń programmalıq támiynatı (strukturalıq bólegi) tarmaqqa jalǵanǵan túrme-túr kompyuterler hám tarmaq quralların birden-bir standart tiykarında (birden-bir tilde) islewdi támiyinleytuǵın programmalar.
Internet tarmaǵınıń informaciya támiynatı Internet tarmaǵında ámeldegi bolǵan túrli elektron hújjetler, grafik súwret, audio jazıw, video suwret, veb-sayt hám taǵı basqa kórinistegi informaciyalar kompleksinen shólkemlesken.
Internettiń eki tiykarǵı waziypası bolıp, bunıń birinshisi informaciya mákanı bolsa, ekinshisi bolsa kommunikatsion quralı bolıp tabıladı.
Internetge baylanısıw. Internet tarmaǵına jalǵanıw ajıratılǵan baylanıs kanalı (optikalıq talshıq, jasalma joldas baylanısı, radiokanal, ajıratılǵan kommutatsiyalanmaydigan telefon liniyasi) boyınsha turaqlı jalǵanıw, sonıń menen birge kommutatsiyalanadigan, yaǵnıy úzip-jalǵanatuǵın jalǵanıw (Dial-ur access, Dial-ur) kórinisinde ámelge asıriladı.
Telefon liniyasi arqalı internetge jalǵanıw. Internet tarmaǵına ápiwayı telefon tarmaqları arqalı standart modem apparatları járdeminde jalǵanıw múmkin. Telefon liniyasi arqalı Internetge jalǵanıwda modem apparatınan tısqarı arnawlı programmadan (protokol ) da paydalanıladı. Bunda bul programma járdeminde Internetge jalǵanǵanda telefon liniyasi bánt etiledi, seans tamamlaǵannan keyin telefon tarmaǵı bosatiladi hám ol jaǵdayda basqa paydalanıwshı paydalaniishi múmkin. Internetge jalǵanıwdı ámelge asırıwshı programmanıń jetiskenligi sonda, olar Internetge tuwrıdan-tuwrı jalǵanıwǵa múmkinshilik beredi.
Telefon liniyasi arqalı «Shaqırıw» boyınsha Internetge baylanısıw Internet xızmetlerin usınıs etiwshi provayder menen klient ortasında ámelge asıriladı. Bunda paydalanıwshı logikalıq at (login) hám jasırın belgi (parol ) járdeminde Internetge tuwrıdan-tuwrı jalǵanadı.
Mobil baylanıs quralları járdeminde internetge jalǵanıw. Internet tarmaǵına tekǵana kabel yamasa telefon liniyasi arqalı sımlı jalǵanıw múmkin, bálki mobil baylanıs quralları járdeminde sımsız jalǵanıw da múmkin. Internet tarmaǵına sımsız jalǵanıw kompyuter arqalı yamasa mobil telefondıń ózinde ámelge asıriladı. Eger kompyuter arqalı Internetge sımsız jalǵanıw kerek bolsa, ol halda kompyuterden tısqarı Internet xızmetlerin usınıs etiwshi operator yamasa provayderning sımsız isleytuǵın modemi yamasa tap sol wazıypanı orınlawshı mobil telefon apparatı zárúr.
Eger mobil telefondıń ózinde turıp Internetge baylanısıw yamasa odan paydalanıw kerek bolsa, ol halda Internet xızmetlerin kórsetiwshi mobil operatordıń klienti bolıwıńız hám ol jaǵdayda GPRS xızmeti qosılǵan bolıwı talap etiledi. Mobil baylanıs quralları járdeminde Internetten paydalanilganda WAP texnologiyası internetten sımsız paydalanıw imkaniyatın beredi. Mobil baylanıs tarmaqlarında sorawlardı hám maǵlıwmatlardı uzatıw ushın GPRS transport xızmetinen paydalanıladı.
Modem túsinigi jáne onıń wazıypası. Modem modulyator-demodulyator sózleriniń qısqartpası esaplanadı. Bul apparattıń tiykarǵı waziypası kompyuterden alınǵan cifrlı signaldı uzatıw ushın analog formasına aylandırıw hám qabıl etilgen signaldı analog formadan cifrlı formaǵa qaytarıw hám de baylanıs kanalları boylap uzatıwdan ibarat. Modem signaldı (informaciya ) telekommunikatsiya kanallar boylap uzatıwdı támiyinleydi. Modem járdeminde internette ápiwayı analog telefon tarmaǵı arqalı baylanısıw múmkin. Bunday modemlarning teoriyalıq jixatdan eń joqarı paydalanıw tezligi 56 KbG'sek. ni quraydı.
Modem ishki hám sırtqı túrlerge bólinedi hám hár ekewi de internetge yamasa telekommunikatsiya tarmaqlarına jalǵanıw ushın xızmet etedi.
Sırtqı faks (modem
Sımsız modem
Ishki modem
Ózbekstan Respublikasındaǵı Internet tarmaǵınıń rawajlanıwı.
Respublikamızda milliy Internet-segmentin rawajlandırıw boyınsha jumıslar O'zR ministrler Mákemesiniń “Kompyuterlashtirishni jáne de rawajlandırıw hám informacion-kommunikaciya texnologiyaların engiziw ilajları tuwrısında” 2002 jıl 6 iyun daǵı 200-san sheshimi menen tastıyıqlanǵan “2002-2013 jıllarda kompyuterlestiriw hám informacion-kommunikaciya texnologiyaların rawajlandırıw programması”ga tiykarınan ámelge asırılıp atır.
Respublika telekommunikatsiya sistemaların modernizaciyalaw hám rawajlandırıw boyınsha joybarlardı ámelge asırıw nátiyjesinde mámleketimiz xalqınıń keń qatlamları ushın Internet xızmetlerinen paydalanıw barǵan -tárepke jeńil bolıp barıp atır. Házirgi waqıtta respublikamızda Internet paydalanıwshılarınıń ulıwma sanı 7, 3 mln. kisiden arttı, sonnan 3, 5 mln. kisi, yaǵnıy 1000 dane puqaradan 111 tasi baylanıs liniyalari arqalı Internetge jeke kompyuterleri arqalı jalǵanadı. Mobil Internet paydalanıwshılarınıń sanı bolsa házirgi kúnde 3, 8 mln. kisin quraydı.
Respublikamızda AKTni rawajlandırıwǵa bolǵan úlken itibar sebepli Internet tarmaǵında milliy resurslar sanı jıldan jılǵa artpaqtan. Házirgi kúnde respublikada. UZ domen zonasında ekinshi dárejeli domen atların dizimge alıw boyınsha 7 registratorlar iskerlik kórsetedi: Tóbeas, Xrustal. com, Arsenal-D, Sarkor Telecom, vSS, Tv-Inform hám Simus.
Milliy informaciya resurslarini rawajlandırıw boyınsha Húkimet qararları hám ilajlar rejesin ámelge asırıw nátiyjesinde. UZ Milliy domen zonasındaǵı domen atlarınıń sanı jıldan-jılǵa artpaqta. Atap aytqanda, 01. 01. 2011 y.jaǵdayına. uz Milliy domen zonasındaǵı domen atlarınıń sanı 11088 teńi quradı, jıl basına salıstırǵanda bolǵan ósiw 16% ni quradı.
Maǵlıwmatlardı uzatıw, atap aytqanda, Internet tarmaǵına jalǵaw xızmetlerdi usınıs etiwshi xojalıq jurgiziwshi sub'ektlerdiń sanı búgingi kúnde 982 tani quraydı, jámáát paydalanıw punktleriniń ulıwma sanı bolsa 1025 taga jetti.
Provayder hám operatorlardıń kópshilik bólegi Tashkent qalasında jaylasqanlıǵına qaramay, respublikamizning basqa aymaqları, ásirese Samarqand hám Buxara wálayatlarında da provayder hám operatorlar sanınıń turaqlı ósiwi gúzetilip atır.
5. Internet tarmaǵı wazıypası hám odan paydalanıw maqsetleri.
Internet tarog'inig wazıypası internet tarmaǵı abonetlariga veb-hújjetlerdi oqıw, elektron pochta, fayl uzatıw hám qabıllaw, baylanısde bolıw, tarmaqta hújjetlerdi saqlaw hám olar menen islew xızmetin kórsetiw. Internet tarmaǵından informaciyalardı almaslaw, aralıqtan oqıtıw alıw, konferenciyalar ótkeriw, veb-saytlardı shólkemlestiriw, elektron pochtanı engiziw, baylanıs ornatıw hám sol sıyaqlı maqsetlerinde paydalanıladı.
WWW túsinigi. WWW (World Wide Web) - pútkil jáhán o'rgamchak tóri dep atalıwshi tarmaq. WWW - bul Internetge jalǵanǵan túrli kompyuterlerde jaylasqan óz-ara baylanısqan hújjetlerge shaqırıq qılıwdı támiyinlep beretuǵın tarqaq sistema bolıp tabıladı. Áyne mine sol xızmet Internetten paydalanıwdı ápiwayılashtirdi hám ǵalabalıqlashtirdi. WWW tiykarında tórtew tiykar ámeldegi:
Barlıq hújjetlerdiń birden-bir formatı (forması );
2. Gipertekst;
3. Hújjetlerdi kóriw ushın arnawlı programmalar (brouzer);
4. Birden-bir mánzildi kórsetiw sisteması (domen);
Internet provayderlari hám olardıń wazıypaları. Internet provayder - Internet tarmaǵı xızmetlerin usınıs etiwshi shólkem bolıp tabıladı. Házirgi kúnde Internet prvayderlarining eki túri ámeldegi: Internetge jalǵanıw hám jalǵanıw kanalların usınıs etiwshi provayder hám Internet xızmetlerin usınıs etiwshi provayder.
Internet xızmetlerin usınıs etiwshi provayderlar tárepinen www, elektron pochta, xosting (veb resursların jaylastırıw ) sıyaqlı Internet xızmetlerin kórsetilip atır. Internetge jalǵanǵan tarmaqlardı qurıwda odaǵı kompyuterlerge beriletuǵın mánziller (IP mánzil) provayder tárepinen usınıs etilgen aralıqtan tańlap alınadı.
Provayder tárepinen berilgen mánzillerge iye bolmaǵan kompyuterler jergilikli tarmaqlar ushın rezervlangan aradaǵı mánzillerge ıyelewi hám jergilikli tarmaq kompyuterler menen islewi múmkin:
192. 168. 0. 1
192. 168. 255. 255
172. 16. 0. 1
172. 16. 255. 255
10. 0. 0. 1
10. 255. 255. 255
Házirgi kúnde Ózbekstan Respublikası bir qansha Internet provayderlari xızmet kórsetip atır, bular : UzNet, Sarkor Telecom, Shıǵıs Telecom, TPS, ARS Inform, Cron Telecom hám basqalar.
Internet tarmaǵı xızmetlerin hám olardan paydalanıw. Internet tarmaǵı abonentlerine ámeliy protokollar tárepinen usınıs etiletuǵın funktsional múmkinshilikler tómendegiler: veb-hújjetlerdi oqıw, elektron pochta, fayllardı uzatıw hám qabıllaw, baylanısda bolıw, tarmaqta hújjetlerdi saqlaw hám olar menen islew. Paydalanıwshılar ushın tómendegi xızmetler ámeldegi: tarmaqtan paydalanıw, internet resurslarini jaratıw, shólkemlestirilgen hám informaciya támiynatı, tarmaqta reklamanı jaylastırıw.