Tema: internet tarmaǵÍnda informaciya qáwipsizligi jobasí

TEMA: INTERNET TARMAǴÍNDA INFORMACIYA QÁWIPSIZLIGI

JOBASÍ:

1. 
   Informaciya qawipsizligi mashqalası
   
2. 
   Fakt hám nomerler.
   
3. 
   Informaciya qawipsizligin támiyinlew baǵdarları
   
4. 
   Ámeliy usınıslar
   
5. 
   Simmetrik hám simmetrik bolmaǵan kriptografik sistemalar
   
6. 
   Kriptotizimler tiykarında dúzilgen baylanıs tarmaǵında paydalaniletuǵın giltler sanı.
   
7. 
   Simmetrik hám simmetrik bolmaǵan kriptotizimlerden birge paydalanıw ámeliyatı.
   

Informaciya qawipsizligi mashqalası

Internet texnologiyalarınıń jaratılıwı túrli dereklerden tez hám ańsat jol menen informaciya alıw múmkinshiliklerin hámme ushın – ápiwayı puqaradan tartıp iri shólkemlergeshe úlken dárejede asırıp jiberdi. Mámleket mákemeleri, pán-tálim mákemeleri, kommerciya kárxanaları hám bólek shaxslar informaciyanı elektron formada jaratıp, saqlay basladı. Bul ortalıq aldınǵı fizikalıq saqlawǵa salıstırǵanda úlken qolaylıqlar tuwdıradı: saqlaw júdá ıqsham, uzatıw bolsa bir onda júz beredi hám tarmaq arqalı bay maǵlıwmatlar bazalarına shaqırıq qılıw múmkinshilikleri júdá keń. Informaciyadan nátiyjeli paydalanıw múmkinshilikleri informaciya muǵdarınıń tez kóbeyiwine alıp keldi. Biznes qatar kommerciya tarawlarında búgin informaciyanı óziniń eń qımbatlı múlki dep biledi. Bul álbette ǵalaba xabar hám hámme biliwi múmkin bolǵan informaciya haqqında gáp barǵanda oǵada unamlı hádiyse. Lekin qupıya (konfidencial) hám jasırın informaciya aǵısları ushın Internet texnologiyaları qolaylıqlar menen bir qatarda jańa máseleler keltirip shıǵardı. Internet ortalıǵında informaciya qawipsizligine abay keskin astı:

Informaciya urlaw;

Informaciya mazmunın buzıp qoyıw, iyesinen ruxsatsız ózgertirip qoyıw;

Tarmaqqa hám serverlerge buzıp kiriw;

Tarmaqqa hújim qılıw: aldın qolǵa kiritilgen transakciya (ámellerdiń pútin izbe-izligi) lardı qayta jiberiw, "xızmetten yamasa informaciyaǵa tiyislilikten moyin tawlaw", posılkalardı ruxsat berilmegen jol arqalı jóneltiriw.

Informaciya qawipsizligin támiyinlew tómendegi úsh tiykarǵı mashqalanı sheshiwdi názerde tutadı. Bular :

Qupıyalıq (Confidentiality)

Pútkillik (Integrity)

Uqıplılıq (Availability)