Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

6-súwret. Súyekler dúzilisiniń sxeması.

1-súyek kletkaları; 2-aralıq zatlar; 3- Govers kanalları.

Súyeklerdiń ústingi bólimi bekkem biriktiriwshi toqımadan dúzilgen súyek ústi perdesi menen qaplanǵan bolıp, onnan súyeklerge qan tamırlar hám nervler ótedi. Bular súyeklerdiń azıqlanıwında hám ósiwinde úlken áhmiyetke iye.

Súyeklerdiń ximiyalıq quramı: Súyek organikalıq hám organikalıq emes zatlardan dúzilgen. Organikalıq emes zatlarǵa: kaltsiy, fosfor, magniy hám basqada mineral duzlar kiredi. Súyek organikalıq emes zatınıń 95% in kaltsiyli duzlar quraydı. Súyektiń quramındaǵı ossein hám ossemukoyd degen organikalıq zatlar
bolıp, olar sebepli súyek elastikalıq qásiyetke iye. Kúydirilgen hám maysızlandırılǵan súyeklerdiń 70% in mineral duzlar, 30% in organikalıq zatlar quraydı. Organikalıq hám organikalıq emes zatlardıń baylanısı súyektiń bekkemligin táminleydi. Súyektiń bekkemligi mıstıń qattılıǵına jaqın turadı. Mısalı: tik qoyılǵan san súyegi 1500 kg, tik qoyılǵan úlken baltır súyegi 1800 kg júk kóteredi. Súyektiń quramında ximiyalıq zatlar barlıǵın izertlew ushın jińishke súyek 10-15% li sulfat kislotaǵa túsirilse, duzlar erip ketip, organikalıq bólimi qaladı. Bunday súyek rezina tárizli elastik boladı. Eger súyek kúydirilse organikalıq zatı janıp organikalıq emes bólimi qaladı. Bunday súyek mort boladı. Jas organizmniń súyeklerinde organikalıq zatlar kóp boladı, Jas mingen sayın organikalıq emes zatlardıń muǵdarı kóbeyip, organikalıq zatlar kemeyip baradı.
Adam skeletinde súyeklerdiń kórinisi hám úlken kishiligi hár qıylı boladı. Uzın, qısqa hám jalpaq súyekler ajıratıladı. Qol hám ayaq skeleti tiykarınan denesi hám eki ushı bolǵan nay tárizli uzın súyeklerden dúzilgen. Uzın súyeklerdiń denesi diafizi ushları epifizleri dep ataladı.
Jalpaq súyekler keń lenta tárizli hám basqada kóriniske iye bolıp, olarda súyek ishi gewek bólimi keń ushıraydı. Jalpaq súyekler kókirek kletkasında hám miy qutısında boladı.
Aralas súyekler belgili bir formaǵa iye emes hár bir bólimi hár qıylı kóriniste boladı. Bularǵa sheke súyekleri, omırtqalar mısal boladı. Bulardan basqa boslıqlarında hawa saqlanatuǵın pnevmatik súyekler ushıraydı. Mısalı: gelle súyegindegi joqarǵı jaq, mańlay súyegi hám taǵı basqalar jatadı.
Skelette ayırım mayda hám erkin súyekler bolıp, olar sesama tárizli súyekler dep ataladı. Mısalı: dize qaqpaǵı súyekleri hám t b.