Tema: Algoritm túrleri, qásiyetleri, beriliw usılları. Túrli sanaq sistemalarınıń tariyxda qollanıwı hám olardıń islew tiykarların aytıp beriń. Algortimniń blok sxeması kórinisinde beriliw usılların táriypleń hám mısal keltiriń

Tema: Algoritm túrleri, qásiyetleri, beriliw usılları. Túrli sanaq sistemalarınıń tariyxda qollanıwı hám olardıń islew tiykarların aytıp beriń. Algortimniń blok sxeması kórinisinde beriliw usılların táriypleń hám mısal keltiriń

Hár bir insan ómirinde ápiwayı yamasa quramalı bolǵan kóplegen máseleler ushırasıp turadı. Bul máselelerdi málim qaǵıyda hám instruktsiyalarga tiykarlanǵan túrde tarqatıp alıw múmkin. Kóplegen máselelerdi tarqatıp alıwdı insan texnikalıq apparatlar -avtomatlar, exm, robotlarga tapsırıwı múmkin.

Eki túrde de qoyılǵan máseleni tarqatıp alıw ushın, aldın onıń algoritmın dúziw zárúr. A l g o r i t m dep, qoyılǵan máseleni tarqatıp alıwǵa karatilgan ámeller izbe-izligin orınlaw ushın túsinikli hám anıq kórsetpelerdi beriwge aytıladı.
Algoritm sózi, arifmetik ámellerdi orınlaw qaǵıydaların bayan kilgan, IX ásirdiń ullı matematigi Al-Xorezmiy atınıńń latınsha formasından kelip chikkan. Barinen burın algoritmlar degende kóp xanalı sanlar menen turt arifmetik ámel atqarılatuǵın qaǵıydalar tushinilar edi.
Keyinirek bul túsinik qoyılǵan máseleni tarqatıp alıwǵa alıp keletuǵın qaǵıyda hám ámeller izbe-izligin belgilew ushın qollanila basladı. Algoritm tómendegi ózgesheliklerge iye: uzluklilik, anıqlıq, nátiyjeliklıq hám ǵalabalıq.
Uzluklilik: Dáslepki berilgen maǵlıwmatlardı nátiyjege aylandırıw procesi úzliksiz túrde ámelge asıriladıki bunda waqtıniń hár bir keyingi keletuǵın úzliksiz túrde ámelge asıriladıki bunda waqtıniń hár bir keyingi keletuǵın bolǵan mikdorlar ma`nisinen málim bir qaǵıydalar buyicha alınadı.
Anıqlıq: Algoritmdıń hár bir qaǵıydası anıq hám bir bahalı bolıwı zárúrki bunda waqtıniń qandayda bir minutında alınǵan mikdorlar ma`nisi waqtıniń sonnan aldınǵı minutında alınǵan mikdorlar ma`nisi menen bir bahalı anıqlanǵan boladı.
Nátiyjelilik. Algoritm máseleniń echilishiga chekli sanına qádemler ishinde alıp keliwi yamasa máseleni echib bolmaydı degen xabar menen menen tawısıwı kerek.
Ǵalabalıq. Máseleniń tarqatıp alıw algoritmı sonday jaratılıwı kerek onı tek baslanǵısh maǵlıwmatlar menen parıq etetuǵın máselelerdi tarqatıp alıw ushın da qollanılıwı kerek. Bunda baslanǵısh maǵlıwmatlar algoritmdı qóllaw tarawi dep atalatuǵın qandayda-bir tarawdan alınadı.
Algoritmdı islep shıǵıwda onı bir neshe qıylı usıl menen ańlatpalap bersa boladı. Usılardan ushewi keń tarqalǵan:
1. Algoritmdı ápiwayı tilde xarakteristikalaw
2. Algoritmdı sistema kórinisinde ańlatıw
3. Algoritmdı arnawlı (algoritmik) tilde jazıw.

Algoritmdı ápiwayı tilde xarakteristikalaw. Algoritmlardı ańlatıwdıń eń keń tarkalgan forması bul ápiwayı tilde sózler menen bayanlaw bolıp tabıladı. Bul tekǵana esaplaw algoritmlarda bálki ómiriy turmishdagi algoritmlarǵa da tiyisli bolıp tabıladı.

Mısalı qandayda bir bir tamaq yamasa kandolat ónimin tayarlawdıń retsepti da ápiwayı tilde xarakteristikalanǵan algoritm bolıp tabıladı. Qalalararo telefon avtomat arqalı aloka ornatıwdıń ayriqsha algoritmınan paydalanasız. Dukondan jańa kir juwıw mashinası yamasa magnitafon satıp alınsa jumıstı paydalanıwdıń algoritmı menen tanısıwdan baslaymız.
Máseleni EXM de tarqatıp alıwda da kóbinese matematika tilin da uz ishine alǵan tábiy tilden paydalanıw múmkin. Algoritmdıń bunday tildegi jazıwı ızlenip atırǵan nátiyjege alıp keletuǵın ámeller ketma- ketligi kórinisinde bolıp adam tárepinen bir mánisli aqıl etiliwi kerek. Sózler menen kórsetilgen hár bir ámel algoritmdıń qádemi dep ataladı.
Qádemler tártip nomerine iye boladı. Algoritm ketma- ket qádem baqadam atqarılıwı kerek. Eger algoritm tekstinde N-sanlı qádemge utilsin dep jazılǵan bolsa bul algoritmdıń atqarılıwı kórsetilgen N- nchi qádemnen dawam etiwin ańlatadı.
Algoritmdı ápiwayı tilde ańlatıw qolay bolǵanı menen quramalı algoritmlarda kurgazmalikni jaqsı támiyinley almaydı. Bunnan tısqarı algoritmdıń sóz degi xarakteristikası esaplaw mashinasına kirgiziw ushın jaramaydı.
Onıń ushın algoritmdıń mashina tilinde sonday bayanlaw kerek, mısalı EXM de tarqatıp alıw processinde bul algoritm jumıstı avtomatikalıq basqarib turatuǵın bulsin. Mashina túsinetuǵın formada jazılǵan algoritm máseleni tarqatıp alıw programması bolıp tabıladı.
Algoritmdı ápiwayı tilde jazıwda turt qıylı ámelden ; esaplaw, N- qádemge ótiw, shártni tekseriw, esaplawdıń aqırı, sonıń menen birge kirgiziw hám shıǵarıw ámellerinen paydalanılǵan ma'kul. Bo'lar ishinde eń kóp paydalaniletuǵın esaplaw ámeli bolıp tabıladı.
Algoritm sistema kóriniste ańlatıw. Salıstırǵanda quramalı máselelerdi tarqatıp alıwda algoritmnan arnawlı bir EXM tilindegi programmaǵa ótiw júdá kiyin Bunday tikkeley ótiwde algoritmdıń ayrıqsha bólimleri arasındaǵı baylanısıw yuqoladi, algoritm quramınıń tiykarǵı hám áhmiyetli bolmaǵan bólimlerin parıqlaw kiyin bolıp qaladı.
Bunday sharayatta keyinirek anıqlaw hám tuwrılaw talay waqıt talap etetuǵın qátelerge ańsatǵana yul qoyıw múmkin. Ádetde algoritm bir neshe ret islep shıǵıladı, geyde qátelerdi tuwrılaw algoritm quramın anıqlawtırıw hám tekseriw ushın bir neshe ret keyin basıp qaytıwǵa tuwrı keledi.
Algoritm islep shıǵıwdıń birinshi bochqichida algoritmdı jazıwdıń eń qolay usılı algoritmdı tuzim kórinisinde ańlatıw bolıp tabıladı. Algoritm tuzimi bul berilgen algoritmdı ámelge asırıw daǵı ámeller izbe-izliginiń ápiwayı tildegi súwretlew elementleri menen tuldirilgan grafik suwreti bolıp tabıladı.
Algoritmdı hár bir qádemi sistemasında qandayda bir bir geometriyalıq forma blok menen hákis etiriladi. Bunda atqarılatuǵın ámeller túrine kóre túrlishe bolǵan bloklarǵa GOST buyicha suwretlenetuǵın hár qıylı geometriyalıq sırtqı kórinisler tuwrı turtburchak, romb, parallelogramm, sheńber, ovval hám xakazolar sáykes keledi.
Algoritm tuzimlarini kóriw qaǵıydaları GOST 19. 002 80 de (xalkaro standart ISO 2636 -73 ke sáykes keledi.) kat'iy belgilep qoyılǵan. GOST 19. 003-80 (ISO 1028-73 ke uyqas ) algoritm hám programmalar tuzimlarida qollanılatuǵın simvollar dizimin, bul simvollarning forması hám ólshemleriniń sonıń menen birge olar menen suwretlenetuǵın funktsiyalardı (ámellerdi) belgileydi.
Tómendegi kestede algoritmlar tuzimini ańlatıwda kóp qollanılatuǵın blok (simvol) lari keltirilgen hám olarǵa túsintirisler berilgen. Tuzim blok (simvol) lari ishinde esaplawlardıń tiyisli bochqichlari kórsetiledi. Sol erda hár bir simval tolıq tushintiriladi. Hár bir simvol (blok ) uz nomerine iye boladı. Ol tepadagi shep múyeshka chizikni úzip jazıp qóyıladı.
Tuzimdagi grafik simvollar esaplaw procesiniń rawajlanıw baǵdarınıń kórsetiwshi chiziklar menen birlestiriledi. Geyde chiziklar aldında bul jónelis qanday sharayatta saylanǵanlıǵı jazıp qóyıladı. Axborat okimining tiykarǵı baǵdarı tepadan tómenge hám shep den ońǵa ketedi.
Bul qallarda chiziklarni kórsetpesi de boladı. Basqa qallarda álbette chiziklarni qóllaw májburiy bolıp tabıladı. Blokka salıstırǵanda okim chizigi (potok linii ) kiretuǵın yamasa chikuvchi bolıwı múmkin. Blok ushın kiretuǵın chiziklar sanı shegaralanbaǵan. Chikuvchi chizik bolsa logikalıq bloklardan basqa qallarda tek bir boladı. Logikalıq bloklar eki hám odan artık okim chizigiga iye boladı.