Tema : Servis mádeniyatı. Servisshilik. Ámeliy shınıǵıw maqseti

SHaxslar ortasındaǵı munasábetler psixologiyasi.

Ámeliy shınıǵıw maqseti:

Adamdıń xatti - háreketi social ortalıqtıń tásirine baylanıslı. Kisiniń shaxs retinde taqi álem menen bolǵan óz-ara munasábetleri olardıń islep shıǵarıw xızmetlerinde adamlar ortasında qáliplesetuǵın munasábetlerde júzege kelgen.

Teoriyalıq maǵlıwmat :

Gruppa daǵı shaxslararo munasábetler Adamdıń xatti - háreketi social ortalıqtıń tásirine baylanıslı. Kisiniń shaxs retinde taqi álem menen bolǵan óz-ara munasábetleri olardıń islep shıǵarıw xızmetlerinde adamlar ortasında qáliplesetuǵın munasábetlerde júzege kelgen. Social turmıs dawamında hám islep shıǵarıwda adamlar ortasında ob'ektiv tárzde júzege keletuǵın real baylanıs hám munasábetler adamlardıń sub'ektiv munasábetlerinde kórinetuǵın boladı. Mısalı : oqıtıwshı oqıwshılarǵa tuwrı munasábette bolmasa, oqıwshılarda o'nga salıstırǵanda húrmet joǵaladı. Jámáát degi shaxslararo munasábetler xilma -qıylı hám quramalı bolıp tabıladı. Bul munasábetlerdi úyreniw ushın arnawlı metodlardan paydalanıladı. Áne sonday metodlardan biri sotsiometrik metodtı amerikalıq mikrosotsiolog D. Moreno kashf etken. Bul metod pútkil jámiyet nizamlıqın úyreniw imkaniyatın beretuǵın universal metod bóle almaydı. Sotsiometrik metodtı kishi gruppada qóllaw múmkin. Jámáátte kisiler bir - birlerin jaqsı bilselargina bul metod nátiyjeli bolıwı múmkin. Bul metoddıń mánisi mınada, biz gruppada yamasa jámáátte kim eń qádirli, abroylı, kim abıraysız ekenligin anıqlawımız múmkin. Bunıń ushın jámáát aǵzalarınıń matritsasini, yaǵnıy aǵzalardıń nomerlengen kestein dúziledi.

Qızlardıń famılıyası sheńber menen, o'gil balalardıń famılıyasınıń úshmúyeshlik menen belgilenedi. Keyin 3 - 4 sheńber sızıladı. Oqıwshılarǵa tómendegi jazba sorawlar berip, olarǵa juwap jazılıwı aytıladı. Sorawlar tómendegi mazmunda bolıwı múmkin: ― Sen kim menen bir partada otırıwdı qáleysan? ‖, ―Sen klassta kim basshı bolıwın qáleysen? ‖ Oqıwshılar ózleri yoqtirgan qatarlasınıń famılıyasın jazıp beriwleri kerek. Kim kóp dawıs alsa, eń ishkerigi sheńberge, odan kemrek dawıs alǵan ekinshi sheńberge, eń kem dawıs alǵan oqıwshı eń

úlken sheńberge belgi menen jaylastırıladı. Jámáátte jaslarda ulıwma axlok normalariga tuwrı keletuǵın munasábetler: talap etiwshilik, ádillik, jámáátshilik, joralıq, ǵamxorlıq, ádepliliklilik, alagóleklik, watanparvarlik, miyir - qayır-saqawatl jilik sıyaqlı páziyletler qáliplestiredi.

Biz álbette pedagoglar, yaǵnıy oqıtıwshılardıń oqıwshılar menen munasábetlaridagi ayırım jixatlarini kórip ótiwimiz zárúr. Oqıtıwshı onıń ushın ózinde kóplegen sapa hám ilmiy tájriybelra bolıw kerek. Oqıtıwshınıń pedagog - tárbiyashi retindegi iskerligi, lining basqa tarawdıń

bilimlerinen xabarlı bolıwı, óz pánine tiyisli fundamental bilimge iye bolıwı hám de mektep oqıwshısınıń qáliplesip kiyatırǵan shaxsı psixologiyasi, onıń

qábiletleri tuwrısında tereń bil imga iye bolıwı, adamlıq áleminde júz bolıp atırǵan

sotsial waqıya-qubılıslardı tuwrı aqıl etiwi hám olarǵa tuwrı baha bere biliwi,

gruppa jámáátin pútin hám hár bir oqıwshın puqta úyrene biliwi, olardıń xulqatvori hám sotsial iskerligin aldınan aytıp bere alıw uqıpı oǵada úlken áhmiyetke iye esaplanadı.

Pedagog kásip sheberliginiń artıp barıwında pedagogǵa salıstırǵanda mektep administraciyası, kásiplesleri, oqıwshılar, ata-analardan kutiladigan sotsial munasábetler júdá zárúrli bolıp tabıladı. Pedagogdıń abıraysı onıń sabaqtaǵı aktivligi, mektep jámáátinde alıp baratuǵın jumısları, ata-analar menen baylanısi - qullası, óz etikalıq idealına muvofik xatti -háreketleri menen belgilenedi. Ol óz oqıwshılarında buyırilgen jumıs ushın joqarı dárejedegi sotsial juwapkershilikti sezim qılıw ádetin, adamgershiliklilikti tárbiyalawı, onıń intellektuallıq kámalıge erisip, ma'-sortıy tárepten tap-taza kisi bolıp tárbiyalanıwına eriwmo'i kerek. Pedagog iskerliginde, onıń oqıwshılar túrli jas basqıshlarında olar menen qanday usılda jumıs alıp barıwı úlken rol oynaydı. Psixologiyalıq -pedagogikalıq ádebiyatlarda oqıwshılarǵa basshılıq qılıwda tez-tez ushırasıp turatuǵın tómendegi bes qıylı jumıs usılı bólek ajıratıp korsatiladi :

1. Avtokrat (ózin ústin qoyıw, «balanddimog»).

2. Avtoritar (basqarıw buyrıqboz).

3. Demokratiyalıq (jámáátke súyenip jumıs alıp baratuǵın ).

4. Liberal - biyparq (ámelde basshılıqtan shette, óz wazıypasın atina ǵana atqaradı ).

5. Noizchil (oqıwshılar menen bolatuǵın óz-ara munasábetlerde jaǵdayǵa qaray jumıs tutadı, «uning kim tárepdarı ekenin bilip bolmaydı! »).

Real turmısda pedagog iskerliginde onıń basshılıq usılı hár túrli subektiv hám obiektiv faktorlardıń tásiri astında qáliplesip baradı. Bunday faktorlar - pedagogikalıq iskerliginiń bir subekti retinde peda-gogning joqarı dárejedegi pedagogikalıq madani yati qáliplesiwi ushın zárúr shártlerden bolıp tabıladı. Pedagog menen oqıwshı ortasındaǵı túrli qıylı jaǵdaylar daǵı óz-ara munasábetlerdi analiz etiw nátiyjesinde balalar jámáátindegi psixologiyalıq ortalıq hám kommunikativ mádeniyat pedagogdıń oqıwshılar menen etetuǵın mámile usılı (tárizi) hám onıń pedagogikalıq takti (ádepliligi) ga kóp tárepten baylanıslı boladı, degen juwmaqqa keliw múmkin. Qullası, pedagoglıq kásipi nitanlagan kisi, áwele, saw bolıwı, yaǵnıy sırtqı kórinisinde birdan kózge taslanatuǵın nuqsanı yamasa 'q (búkir, aqsaq,‗ilay bolmawi), sózlerdi tuwrı hám jaqsı aytılıw ete alıwı, nervları jayında, saldamlı bolıwı dárkar. SHuningdek, yuqo -rida sanap ótilgen sapalarǵa iye bolıwı zárúr.

Pedagogikalıq iskerlik jas áwladtı turmısqa, miynetke tayarlas h ushın xalıq aldında, mámleket aldında juwap bere alatuǵın, balalarǵa ta' -lim -tárbiya beriwge arnawlı tayarlanǵan adamlardıń miynet iskerligi bolıp tabıladı. Pedagoglıq qánigelikiniń bul qásiyetleri onıń profes -siogrammasida ańlatpalanadı.

Professiogramma tómendegilerdi o 'z ishine aladı :

- Pedagog shaxsınıń qásiyetleri;

- Pedagogdıń psixik-pedagogikalıq tayınlıǵına qoyılǵan talaplar ;

- Arnawlı tayarlıq kólemi hám mazmunı ;

- Qánigelikke tiyisli usılıy tayarlıqtıń mazmunı.

Pedagog shaxsınıń qásiyetleri ideologik tarawda : ilimiy dúnya -qaraw hám ıqtıqat, social mútajlik hám etikalıq zárúratni chukur túsiniw, ijtiomiy hám puqaralıq minnetti ańǵarıw, social - siyasiy aktivlik.

Pedagoglıq kásipi salasında : balalardı súyiw hám olar menen islewge qızıǵıwshılıq, pedagoglıq jumısın súyiw, psixik-pedagogikalıq ziy-raklik hám gúzetiwshenlik, pedagogikalıq ádeplilik, pedagogikalıq oyda sawlelendiriw, shólkemlestiriwshilik, shınlıq, dilkashlik, talap etiwshilik, qatańlıq hám maqsetke umtılıw, saldamlılıq, ózin tuta biliw. Keń ilimiy dáreje, ruwxıy mútajlik hám qızıǵıwshılıq, intellektuallıq qızıǵıwshılıq, jańalıqtı sezim ete alıw, óz maǵlıwmatın asırıwǵa umtılıw hám taǵı basqa. Joqarıdaǵı shaxs sapalarına iye bolıw menen bir qatarda mu-vaffaqiyatli islew ushın hár bir pedagog pedagogikalıq uqıp hám pedagogikalıq qábiletke de iye bolıwı shárt. Dóretiwshilik onıń awa -misha joldası bolıwı kerek. Pedagogikalıq jumısqa qábiletli, uqıplı kisidegine pedagogikalıq uqıp bolıwı múmkin. Qábilet iskerlik processinde payda boladı hám rawajlanadı. Qo -biliyat ilmiy tájriybe hám uqıplılıqtan parq etedi. Ilmiy tájriybe hám udaburonlik shınıǵıw, oqıw nátiyjesi esaplansa, qábilettiń rawajlanıwı ushın bolsa, taǵı uqıp, uqıp hám zeyin, yaǵnıy insan nerv sistemasında anatomo -fiziologikalıq ózgeshelik bolıwı da zárúr.