Baylanıstiń verbal hám noverbal quralları
Baylanıs qanday qurallar járdeminde ámelge asıriladı?
Til mámile quralı bolıp tabıladı. Til mámilege kirisiwiwshiler ortasındaǵı kommunikatsiyanı támiyinleydi, sebebi onı informaciya beretuǵın da, onı qabıl etiwshi da birdey túsinedi. Basqa kisige informaciya beretuǵın (kommunikator) hám onı qabıl etiwshi (retsipient) baylanıs processinde bir qıylı tilden paydalanıwı kerek, hákis halda bir - birin tuwrı tushunolmaydi. Informaciya almaslaw mámile qatnasuvshılarına túsinikli belgi hám mazmunga iye bolıwı kerek. Til sóz belgileri jıyındısınan ibarat esaplanadi. Sózdiń mánisi onıń mazmunıy tárepi bolıp tabıladı. Hár bir bólek adamdıń háreketleri hám xızmetlerin bólek adamdıń háreketi hám
xızmetlerin 3 zárúrli faktor belgileydi.
Birinshiden, pútkil insaniyattıń yamasa bir muncha tar sheńber degi kisiler komandasınıń social -tariyxıy tájiriybesi belgileydi. Kishkene bala dúnyanı ózbetinshe túrde bilab almaydı, ol áke - onasiga sorawlar beredi hám olar oǵan juwap berediler, bul juwaplardan bala óz iskerligin keyinirek paydalanatuǵın ulıwma bilimlerdiń tek azǵantay bólegin aladı. Ulıwma bilimlerdiń bul azǵantayǵana bólegin bala til formasında, til járdeminde sóz belgileri sistemasında ónim ete aladı. Mektepte da tap sonday boladı, oqıwshı álem haqqında barlıq bilimlerdi oqıtıwshınıń túsindiriwinen yamasa sabaqlıqtan, yaǵnıy til járdeminde ózlestiredi.
Bul jerde til óziniń zárúrli wazıypalarınan birin atqaratuǵın, yaǵnıy jasaw quralı social -tariyxıy tájiriybeni beriw hám ózlestiriw quralı formasında kórinetuǵın boladı.
Ekinshiden, hár bir bólek adamdıń jumıs -háreketi hám iskerligi kóbinese social bahaǵa iye bolmaǵan ózge adamlardıń tikkeley tájiriybeleri belgileydi. Mısalı, men asxana tárep jol alaman. Jolda joram ushırasıp maǵan :
―oshxona jabılǵan‖, deydi. SHu waqıtta bul xabar meniń iskerligimdi belgili bir tárzde basqaradi : men burılıp, basqa asxana tárep jo'nayman. Bul jerde til óziniń basqa zárúrli wazıypası menen, yaǵnıy qural yamasa kommunikatsiya usılı
yamasa álemdiń xatti -háreketlerin basqarıwshı bir vosi ta retinde kórinetuǵın
boladı. Nátiyjede hár qanday kommunikatsiya, hár qanday munasábet sáwbetlesine tásir etiwden ibarat esaplanadi.
Úshinshiden, hár bir bólek adamdıń jumıs -háreketleri hám xızmetlerin hár bir ayırım adamlardıń jeke tájiriybesi belgileydi. Adamdıń ―shaxsiy‖ tájiriybesi, óz individual tájiriybesi basqa adamlardıń tájiriybeleri hám social tájiriybediń ózine tán qospasınan ibarat. Adam haywannan ayrıqsha olaroq, óz háreketlerin joybarlawtira aladı. Bunday joybarlawdan hám ulıwma pikiriy máselelerdi hal qılıwdıń tiykarǵı quralı til bolıp tabıladı. Bul jerde biz tildiń úshinshi wazıypası intellektual iskerliginiń ( aqıl, yad oylaw, qıyal ) quralı retindegi wazıypasına to'qnash keldik. Sóz belgileri sisteması retinde tilden sóylew iskerliginde paydalanıladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |