Lokal kompyuter tarmoqlari va ularning topologik sxemalari
Global tarmoqlar, ma'lumki, yirik shaHarlar, mamlakat, qit'alarni qamrab
oladi. Lokal kompyuter tarmoqlar (LKT) esa etarlicha kichik maydonni o‘z ichiga
oladi. Ular 10, 100, 1000 metr chamasi radiusda bir necha 1000 nafarga etar-etmas
mijozlarga xizmat qilishga mo‘ljallanadi. Bunday xajm LKT 100 Mbit/s va undan
ortiq tezlanishda ishlash imkonini beradi. Odatda LKT ishchi stantsiyalar (IS) va
maxsus kompyuterlarni (fayl, print serverlar va boshqalar) o‘zaro kabel bilan bog‘lashdan iborat. Ular o‘z navbatida tarmoq adapterlari yordamida (tarmoq
kartalari) maxsus platalar orqali kompyuterning sistemali platalarini kengaytiradi.
Yuqori darajada qulaylik, ma’lumotlarni uzatish va qabul qilishdagi Har hil
xatolarga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida tarmoqning butun ishi tarmoq bayonnomasi
deb nomlanuvchi qoida va kelishuvlar bilan muvofiqlashtirib boriladi. Tarmoq
bayonnomasi qo‘llaniladigan birikmalar (raz'em), kabellar, uzatiladigan signallarni
kodlashtirish usullari, ma’lumotlar yozuvi formati, xatolarni payqash va tuzatish
hamda shu kabilardan iborat.
Aloxida tugunlarni tarmoqda ulash usullari tarmoq topologiyasi deyiladi.
Odatda quyidagi topologiyalar qo‘llaniladi:
1. Umumiy shina. Bu xolda lokal tarmoqdagi barcha kompyuterlar bitta aloqa
chizig‘iga parallel bog‘lanadi.
Bunday shinalarni boshqarish ham aloxida, ham markazlashgan bo‘lishi mumkin. Markazlashgan boshqaruvda tarmoqqa maxsus kompyuter-xakam ulanadi, uning vazifasi tarmoqda axborotni uzatishni boshqarishdir. Aloxida boshqaruvda hamma kompyuterlar bir hil maqomga ega, ular mustaqil ma’lumotlarni uzatish kanalini boshqaradi.
2. Xalqasimon. Bu xolatda barcha kompyuterlar yopiq xalqasimon, ketma-ket
bog‘lanadilar. Bunda xabar birin-ketin kompyuterdan-kompyuterga uzatiladi.
Xabarni uzatgan kompyuter yana o‘sha xabarni qayta qabul qilmaguncha,
jarayon davom etaveradi.
3. Yulduzcha. Yulduzcha topologiyaga ega tarmoqlar markaziy tugunga ega
(kommutator yoki kontsentrator). Mazkur markaziy tugunga barcha qolgan
kompyuterlar ulanadi. Dastlab uzatilgan xabar ana shu qurilmaga kelib
tushadi, so‘ng boshqa kompyuterlarga uzatiladi.
Bog‘lash uchun qo‘llaniladigan kabellar uzatish muxiti deb yuritiladi.
Masalan:
-koaksial kabellar, ular televizion antennaga juda o‘xshash;
-juftli o‘ram telefon simini eslatadi;
-optik tolali kabel. Eng ishonchli va tez, shu bilan birga juda qimmat kabel turi.
Lokal tarmoqlarning qo‘llanish soxasi juda keng. Bunga ofis ishlarini
avtomatlashtirish, korxona boshqaruv sistemalari, loyixalarni avtomatlashtirish
texnologik jarayonlari va robototexnika komplekslari, bank va axborot sistemalari,
elektron pochta sistemalarini boshqarish kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |