MAC Media kirishni boshqarish protokoli
DNS domeni nomi tizimi protokoli
DHCP Dinamik Xost Konfiguratsiya Protokoli
6-var 6,1) Tarmoq xavfsizligi standartlari (ISO, ITU-T, ETSIva boshqalar) Халқаро стандартизация бирлашмаси (ISO) халқаро стандартлар
билан очиқ тизимларнинг ўзаро боғлиқлиги учун яратилган.
Очиқ тизим деб - хар қандай бошқа тизим билан ўзаро боғлана
оладиган, очиқ тизимнинг талабларини қондира оладиган
тизимга айтилади.Очиқ тизимнинг ўзаро боғлиқлик эталон
модели (ЭМ ВОС) ISO стандартларига асосланган ва ITU-T (ХТИ
– халқаро телекоммуникация иттифоқи) тавсиясига тўғри келади.
Буни натижасида хисобловчи тармоқлар сохасида халқаро-илмий
техникавий малака яратилди. Телекоммуникация тармоқларида
тармоқ хавфсизлигини таъминлаш масалалари билан қатор
халқаро ва европа ташкилотлари (ISO, ITU, ETSI ва бошқалар)
шуғулланади.Асосий замонавий муаммолардан бири
телекоммуникация тармоқлари тармоқ хавфсизлигини баҳолаш
соҳасидаги меъёрий ва ҳуқуқий асосни такомиллаштириш
ҳисобланади.АХни таъминлаш соҳасидаги энг муҳим
стандартлардан бири “Умумий мезонлар” дейиладиган ISO/IEC
15408:2005 «Ахборот технологиялари хавфсизлигини баҳолаш
мезонлари (Information technology - Security techniques -
Evaluation criteria for IT security)» стандарти ҳисобланади.Бу
стандарт асосида учта қисмларда O‘z DSt 15408 стандарти
яратилган бўлиб, у «Ўзстандарт» агентлиги томонидан
Ўзбекистон Республикаси давлат стандарти сифатида рўйхатга
олинган.Халқаро стандартлаштириш институтида (ISO) IT-
хавфсизлик масалаларини стандартлаштириш билан 1-
бирлаштирилган техник қўмитанинг 27-махсус комиссияси (Joint
Technical Committee 1 Special Committee 27, JTC 1/SC 27)
шуғулланади, унга NGN АХни таъминлаш масалаларини кўриб
чиқиш билан шуғулланадиган бешта ишчи гуруҳлар киради.
6,2)TCP/IP amaliy pog'onasi qanday xizmatlarni qo'llab quvvatlaydi?
ТСР/IP амалий поғонаси анъанавий хизматларни қўллаб
қувватлайди:SMNP (Simple Mail Transfer Protocol) электрон почтаси,
IMAP (Internet Message Access Protocol), POP (Post Office Protocol),
X.400 почта протоколлари оддий протоколи ёрдамида амалга
ошириладиган, ҳамда NNTP (Network News Transfer Protocol)
янгиликларни алмаштириш тармоқ протоколи ёрдамида электрон
почта ва янгиликлар билан алмашув; виртуал терминал Telnet
протоколи ёрдамида амалга оширилади;файлни узатиш FTP (Fail
Transfer Protocol), TFTP (Trivial File Transfer Protocol) ва NFS (Network
File Systems) протоколлари ёрдамида амалга оширилади;маълумот
хизматлари DNS (Domain Name System) домен исмлари тизими ва
Х.500 ёрдамида амалга оширилади;ёрдамчи протоколлар: ўз
идентификаторларни олиш протоколи-ВООТР, вақт протоколи – NTP
(Network Time Protocol), диагностика-Echo ва тизим хақида ахборот –
Finger.Интернет тармоғининг самарали ишлаши учун мавжуд
ахборотни қандай қилиб пакетлар ҳолатида узатиш ва етказилган
ахборотни қайта тиклаш ҳамда бўлакланган пакетларни
фойдаланувчига қандай етказиш кераклиги муаммосини ҳал килиш
лозим бўлади.Бу муаммоларни ҳал қилиш учун TCP (Transmission
Control Protocol —узатишни бошқариш протоколи) ва IP (Internet
Protocol — Интернет протокол) баённомалари яратилди. Бу
баённомалар Интернет тузилмасини аниқловчи асосий баённомалар
бўлиб хизмат қилади. Одатда, улар қия чизиқ (/) билан ажратилиб,
TCP/IP кўринишида ёзилади. Аммо уларни ёзиш пайтида бу
баённомалар компьютер тармоқда маълумотларни узатишнинг турли
хил йўнаналишларини билдирувчи иккита турлича баённома
эканлигини унутмаслик керак.
6,3) Transport satxida xavfsizlik protokollari. Transport sathidan boshlab barcha asosiy protokollar odatda tarmoq
operatsion tizimiga kiritilgan DT orqali amalga oshiriladi.Eng keng
tarqalgan transport satxlari protokollari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
- TCP (Transmission Control Protocol) uzatishni boshqarish protokoli
TCP/IP steki;
- UDP (User Datagram Protocol) foydalanuvchi ma’lumotlari protokoli
TCP/IP steki;
- NCP (NetWare Core Protocol) NetWare tarmoqlarining asosiy protokoli;
- SPX (Sequenced Packet eXchange) buyurtma asosida paketlarni almashish
- Novell steki;
- TP4 (Transmission Protocol) (uzatish protokoli) - 4-sinf uzatish protokoli.
