“Телекоммуникация” факультети «Телекоммуникация» кафедраси

КОМПЬЮТЕРНИ ЭЛЕКТР ТАРМОҒИГА УЛАШ
Компьютерни ишончли ва бетўхтов ишлаши учун уни турли 
хил кутилмаган тасодифлардан ҳимоя қилувчи, унинг электр 
тармоғидан таъминланишини махсус тизимини кўзда тутиш 
керак. Бу кутилмаган тасодифлар, биринчи навбатда электр 
таъминоти параметрларини стандартдан турлича четга 
оғишларидир. 
Техник нуқтаи назардан, бу: 
• кучланишнинг йўқолиб қолиши (blackout — шубхасиз, барча 
компьютерлардан фойдаланувчилар хатто кучланишнинг қисқа 
вақтли йўқолиб қолишидан, шаклланишига бир неча соатлаб иш 
вақти 
сарфланган 
асосий 
хотирадаги 
маълумотларни 
йўқолишидан маънавий изтироб чекканлар; 
• кучланишнинг ўтириб қолиши (brounout) — бир вақтнинг 
ўзида бир нечта қувватли электр энергияси истеъмолчиларининг уланиши билан келиб чиққан кучланиш 
амплитудасининг жуда қисқа вақтга номиналдан пастга тушиб кетиши; 
• кучланишнинг сакрашлари (strike) — электр энергиясининг қувватли истеъмолчилари уланганда ва ўзилганда, 
статик разрядлар ва яшин уришлар билан ҳам ва электр тармоғидаги ўткинчи жараѐнлар билан ҳам чиқарилувчи, 
амплитудаси бир неча минг волтларгача етадиган кучланишнинг қисқа вақт ошиб кетиши; 

---

14 
• электромагнит ҳалақитлар (electromagnetic interference) — турли хил жихозларнинг ишлашидан келиб чиқадиган 
индуктив ѐки галваник ошиб кетишлар натижасида кучланиш шаклининг синусоидал шаклдан оғиши; 
• частотанинг оғиши (frequency deviation) — кучланиш манбаи частотасининг доимий эмаслигидан келиб чиқади. 
Бу барча оғишлар, одам учун деярли кучланишни тўлиқ йўқолиб қолишидан ташқари сезилмайди, лекин 
компьютер ишини бузиши мумкин. Баҳолашларга қараганда, ШК ишлашидаги 75 % тушунтириб бўлмайдиган 
бузулишлар (осилиб қолишлар, дастурлар ишлашидаги узулишлар, хотирага мурожаат қилишдаги хатоликлар) паст 
сифатли электр таъминоти сабабли келиб чиқади. 
Шунинг учун компьютерни ҳеч бўлмаганда керакмас рухий зарбалардан сақлаш учун ҳам электр 
тармоғининг кўнгилсиз таъсирларидан ҳимоя қилиш мақсадга мувофиқдир. 
Компьютерни электр таъминоти қурилмасининг ушбу икки типини ишлатишни тавсия этиш мумкин: