Tekshirdi; Jiyanov A. B геомеханиканинг асосий тушунчалари

Navoiy davlat konchilik instituti konchilik fakulteti 11v-18oki guruhi talabasi yuldashev sanjarning geomexanika fanidan mustaqil ishi

Tekshirdi ; Jiyanov A.B

Геомеханиканинг асосий тушунчалари

Режа: 

• Геомеханика фани ва унинг моҳияти.
• Геомеханиканинг масалалари ва асосий йўналишлари.
• Геомехеникада тадқиқ қилишнинг умумий усуллари мажмуи (методология) ва объекти.
• Геомеханика фанининг бошқа фанлар билан ўзаро алоқалари.

Геомеханика фани ва унинг моҳияти

• Инсоният ривожланиш даврининг илк қадамлариданоқ ўзига керакли махсулот ва материалларни теварак-атрофдан қидирган ва қазиб чиқариб кундалик ҳаётига керакли бўлган қурол-яроғ, уй анжомларини ясаган, шу тариқа инсоният фаолиятида кончилик саъноати шакилланиб борган, бу эса кон ишларини қадимийлиги ва кўп асирли тарихга эга эканлигидан далолат беради.
• Кон қазиб чиқариш ишларининг кундан-кунга ер қаърига чуқурлашиб бориши, кон ишлари ҳажми ортишига ва ер остида иш олиб бориш хавфи ортишига олиб келмоқда.

Геомеханика фани ва унинг моҳияти

• Кон шароитининг ноқулайлиги, ер қаърида ҳанузгача кончиларга кўплаб мушкулликлар ва кутилмаган хавфли ҳодисаларга дуч келишига, шахта ва рудникларда ҳалокатлар ва қурбонлар содир бўлишига сабаб бўлмоқда.
• Фойдали қазилмаларни қазиб олишда юз берадиган бахтсиз ходисалар, хавфли вазиятларни олдини олишнинг биргина йўли, кон ишларини олиб бориш ва қазиш ишлари жараёнлари ҳақидаги асосий қоидалар ва усуллар, уларни амалга оширишнинг хавфсизлиги ва самарадорлигини таъминлаш ҳақида кучли билимга эга бўлиш ва уни амалга тадбиқ эта олишдир.
• Айнан шу мақсадга кўра «Геомеханика» кончилик саноатида иш олиб бориш давомида тоғ жинслари массивидаги механик жараёнларни ўрганади.

Геомеханика фани ва унинг моҳияти

• Геомеханика ҳақида гапиришдан олдин атрофимиздаги олам қонуниятлари ҳақида, ўта кенг қамроқли фикр юритадиган физика фанини эслаб ўтиш лозим.
• Физика фани-табиат ҳодисаларининг умумий конуниятлари, материянинг ҳаракатланиш шакллари ёки ўрганилаётган жараёнлар нуқтаи назаридан механик ҳаракатлар, иссиқлик жараёнлари, электромагнит ходисалар, гравитацион ходисалар ва бошқалар фарқланади. Шунга мувофиқ физика фани классик механика ва яхлит муҳит механикаси, термодинамика, электродинамика, тортишиш қонуни назарияси, Квант механикаси ва майдонннинг Квант назарияси ва бошқаларга бўлинади.
• Шу билан бирга доимий равишда фанни тадқиқ қилиниши нуқтаи назаридан янги фанлар ажралиб чиқади.