Техник конструкциялаш ва моделлаш

usullarini o`rganish. 
Tayyorlanayotgan detal shaklining berilgan chizmaga nisbatan to’g`riligini bilish uchun 
uni tayyorlash jarayonida o’lchash asboblari bilan tekshiriladi. Ular shkalali va shkalasizlarga 
bo’linadi. Shkalali asboblarga: chizg`ich, shtangenstirkul, mikrometr va boshqalar kiradi.  
Chizg`ich yordamida 1 mm aniqligi bilan tashqi va ichki o’lchamlar o’lchanadi  

---

100 
 
(1-rasm,  a).  Shtangenstirkul  (1-rasm,  b)  yordamida  tashqi  va  ichki  diametr  uzunlik, 
qalinlik,  chuqurlik  va  boshqalar  o’lchanadi.  o’lchash  aniqligi  0,5  mm.  Konus  yordamida 
aniqligi (0,1; 0,05; 0,02 mm) bilan o’lchash mumkin.  
Mikrometrlar  tashqi  o’lchamlarni  0,01  mm  aniqlik  bilan  o’lchash  imkonini  beradi. 
Ularni tokarlik ishlarida ham o’lchash uchun ishlatiladi (1- rasm, d).  
                      
 
1-rasm. Shkalali o’lchov asboblari: a) chizg`ich; b) shtangenstirkul; d) mikrometr 
 
Shkalasiz asboblarga (2-rasm) go’niya, malka, kronsirkul, nutromer va boshqalar kiradi.  
Go’niya,  malka  (2-rasm,  a,  b)  to’g`ri-burchakni  o’lchashda  eng  ko’p  ishlatiladigan  asboblar 
turiga kiradi. Detalni tayyorlash jarayonida uning o’lchamlarini tekshirish uchun kronsirkul va 
nutromer  ishlatiladi.  (2-rasm,  d,  e).  Shablonlar  (2-rasm,  f,  g)  detallarning  murakkab  profilini 
tekshirish uchun ishlatiladi.