Техник конструкциялаш ва моделлаш

Parmalash stanogi. Parmalash stanogi slesarlik ishlarida metall materiallarni parmalash uchun 
mo‘ljallangan,  lekin  undan  yog‘och  materiallar  parmalashda  ham  foydalanish  mumkin.  Dastgohda 
parmalash kolovorot va drel yordamida parmalashga qaraganda birmuncha qulay. 
Parmalash stanogi plita 1, kolonka 2 va unga o‘rnatilgan konsol 3 dan iborat. Konsol reykali 
uzatma  yordamida  kolonka  bo‘ylab  vertikal  yo‘nalishda  siljiydi.  Konsol  bilan  birgalikda  unga 
o‘rnatilgan  elektrodvigatel  4  va  shpindel  5  harakatlanadi.  Parmalanadigan  yog‘ochning  qalin-
yupqaligiga qarab konsolni kolonka bo‘ylab plitaga yaqinlashtirish yoki undan uzoqlashtirish mumkin. 
Shpindelga sangali patron 8 o‘rnatilib, unga kerakli diametrdagi silindrik quyruqli parmalar qotiriladi. 
Konussimon  quyruqli  parmalar  bevosita  shpindelning  o‘ziga  kiritib  qotiriladi.  Shpindel  konsolga 
nisbatan dasta 6 yordamida reykali uzatma bo‘ylab suriladi. Shpindelga pog‘onali shkiv kiydirilgan. 
 
Shkiv  elektrodvigateldan  harakatga  keltiriladi,  uning  yordamida  shpindelning  aylanish  sonini 
o‘zgartirish mumkin. 
Charx. O‘quv ustaxonalarida ishlatiladigan ba’zi asboblar ish jarayonida o‘tmaslashib qoladi, 
ularni o‘tkirlash, ishga sozlash maqsadida charxlash ishlari bajariladi. 
 
Har qanday yangi keskich asboblar charxlash yo‘li bilan o‘tkirlanadi. Charxlash elektr charxlar 
yordamida bajariladi. Charxlarga o‘rnatiladigan toshlar halqa shaklidagi abraziv materiallardan iborat. 
Abraziv  materiallar  qattiqligi  yuqori  bo‘lgan  donalardan  iborat  bo‘lib,  ularning  maydalangan 
donachalari  o‘tkir  qirrali  bo‘ladi.  Bu  o‘tkir  qirrali  donalarni  biriktirish  natijasida  hosil  qilingan 
charxtoshlar o‘zidan yumshoq materiallarni charxlaydi, ya’ni yupqa metall qirindi chiqarib o‘tkirlaydi. 
 
Charxtoshlar  elektr  dvigatel  yordamida  harakatga  keltiriladi.  Elektr  charxlarda  toshning 
aylanish tezligi katta bo‘lib, charxlash vaqtida uchib ketish hollari uchrab turadi. Buning oldini olish 
maqsadida charx toshlari valga planshaybalar yordamida puxta o‘rnatiladi. 
Charxtoshni valga o‘rnatganda uning bir tekis aylanishiga e’tibor beriladi. Yorilgan yoki darz 
ketgan va chetlari uchgan toshlardan foydalanilmaydi.  
 
Elektr  charxlarda  charxlashda  shikastlanmaslik  uchun  ishlayotgan  odam  toshning  yon 
tomonida  turib  charxlashi  lozim.  Shuningdek,  tosh  ishlayotgan  odamga  yoki  tig‘ga  qarama-qarshi 
tomonga  aylanishi  kerak.  Aks  holda  charxlash  vaqtida  uchib  chiqqan  kukun  ko‘zga  zarar  etkazadi. 
Bundan  qat’i  nazar  himoya  ko‘zoynagi  taqib  ishlash  yoki  dastgohka  o‘rnatilgan  himoya  oynagini 
tushirib olish, kukun xonadan tashqariga chiqarib yuboriladigan bo‘lishi kerak. 

---

46 
 
 
Elektr  charxlarda  tirgak  bor,  ishchi  qo‘lini  unga  tiragan  holda  tig‘ni  toshning  o‘ng  va  chap 
chetlariga surib charxlash ishini bajaradi. Agar tig‘ni surib turmasdan bir joyda tutib turilsa, tosh  
 
 
o‘yiladi va charxlash tekis chiqmaydi. Tirgak bilan tosh orasidagi 2-3 mm masofa qoldirib o‘rnatilishi 
kerak.  Charxlash  jarayonida  toshning  diametri  kichiklashib,  tirgak  bilan  tosh  orasidagi  masofa 
kattalasha boradi. Shuning uchun vaqt-vaqti bilan tirgakni toshga yaqinlashtirib boriladi.