Техник конструкциялаш ва моделлаш

Texnologik xaritalar asosida buyumlar tayyorlash  
Eshik lo`kidoni sterjenining qotirgichini yasash  
 
 
 
Zagotovka   
Po’lat  listi  1,5 
x25 x45 mm  
№   Operasiya 
va 
o’tishlarning nomlari  
Ishlov eskizi  
Uskuna 
va 
moslamalar  
Ish asboblari  
1   Zagotovkani tekislash  
 
Chilangarlik 
verstagi,  
tekislash 
plitasi  
Bolg’a, 
o’lchov 
chizg’ichi  
2   Zagotovkaning  chizma 
bo’yicha rejalash  
 
Chilangarlik 
verstagi, tiski  
Egov,  o’lchov 
chizg’ichi  
3   Zagotovkani 
chizma 
bo’yicha rejalash  
 
Chilangarlik 
verstagi,  
tekislash 
plitasi  
90
0 
li  go’niya, 
o’lchov  
chizg’ichi,  
chizg’ich, 
kerner, bolg’a  
4   Tashqi  kontur  bo’yicha 
qirqish  
 
Chilangarlik 
verstagi  
Zubilo, bolg’a  
5   Zagotovkani tekislash  
 
Chilangarlik 
verstagi,  
tekislash 
plitasi  
bolg’a,  o’lchov 
chizg’ichi  

---

154 
 
6   Tashqi 
konturni 
egovlash  
 
Chilangarlik 
verstagi, tiski  
Egov,  90
0 
li 
go’niya, 
o’lchov 
chizg’ichi  
7  
5 mm uzunlikda  
90
0 
burchak qilib bukish  
 
Chilangarlik 
verstagi,  tiski, 
opravka  
bolg’a,  90
0 
li 
go’niya  
8  
15 mm uzunlikda  
90
0 
burchak qilib bukish  
 
Chilangarlik 
verstagi,  tiski, 
opravka  
bolg’a,  90
0 
li 
go’niya  
9   Teshik parmalash  
 
Parmalash 
dastgohi, 
patron,  dastaki 
tiski,  yog’och 
brusa  
Parma, 
shtangentsirkul  
10  
Buyumning  hamma 
qirralarini 
o’lcham 
(chizma) 
bo’yica 
egovlash  
 
Chilangarlik 
verstagi, tiski  
Egov, 
shtangentsirkul  
11   Buyumning konturidagi  
g’uddalarini yo’qotish 
 
Chilangarlik 
verstagi, tiski  
Egov  
12   Qotirgichni jilvirlash  
 
Chilangarlik 
verstagi, tiski  
Jilvir  
 
 
         Tayyorlanadigan  detal  eskizini chizmalarini, texnologik  xaritalarni tuzish va o`qish.   
Har  qanday  buyumni  yasash  uchun  uning  tegishli  chizmasi  va  texnologik  jarayonning  asosini 
tashkil  qiladigan  texnologik  kartasi  bo’lishi  shart.  Texnologik  jarayon  deganda  umuman  ishlab 
chiqarish  jarayonining  bir  qismi  tushuniladiki,  unda  zagotovkani  tayyor  detalga  (buyumga) 
aylantiriladi. Texnologik jarayon o’z navbatida texnologik mehnat operastiyalariga bo’linadi. Har bir 
texnologik operastiya texnologik jarayonning tugal bir qismi bo’lib, ularda bir ish o’rnida va asbobni 
almashtirmay, masalan, kesish, egovlash, parmalash, parchinlash, kavsharlash kabi biror ish bajariladi. 
Shuningdek,  texnologik  operastiya  ham  texnologik  jarayonning  yanada  kichik  elementlariga 
texnologik  o’tishlarga  bo’linadi.  Bular  texnologik  operastiyaning  tugal  qismlaridan  iborat  bo’lib, 
foydalaniladigan  asbobning  va  ishlov  beriladigan  sirtning  doimo  bir  xilligi  bilan  xarakterlanadi. 
Masalan,  sirtni  egovlash,  ichki  qiyshiq  chiziqli  sirtni  egovlash,  tashqi  qiyshiq  chiziqli  sirtni  egovlash 
va hokazo.  
Texnologik jarayonning yuqorida aytilgan har bir elementini bajarish tegishli mehnat usullaridan 
foydalanishni  taqozo  etadi.  Mehnat  usullari  o’quvchining  ish  o’rnidagi  turish  holati,  asboblarni 
ushlashi va bajaradigan mehnat harakatlari bilan bog`liqdir.  
Sizlar  hozirgacha  o’zingiz  yasagan  buyumlarning  tayyor  oddiy  texnologik  kartalaridan 
foydalanib  keldingiz.  Bu  mashg`ulotda  esa  ancha  murakkab  texnologik  kartani  o’rganasiz.  Unda 
quyidagi  bo’limlar  bor:  1-operastiya  va  o’tishlarning  nomlari;  2-  ishlov  berishning  eskizi,  3- 
foydalaniladigan  asboblar;  4-qo’llanadigan  moslamalar.  8-jadvalda  o’zingiz  oldingi  mashg`ulotda 
chizmasini  ishlab  chiqqan  detalni  -  eshik  lo’kidonidagi  sterjen  qotirgichini  yasashning  texnologik 
kartasi  berilgan.  Sizlar  esa  ana  shu  buyumdagi  boshqa  detallarni  yasashning  texnologik  kartalarini 
o’qituvchi  rahbarligida  mustaqil  holda  ishlab  chiqasiz.  Texnologik  kartalarni  tuzish  va  ulardan 
foydalanish  sizlarning  ijodiy  faolligingizni  oshiradi,  texnik  tafakkuringizni  rivojlantiradi  va  mustaqil 

---

155 
 
ishlarini  o’rganishingizda  yordam  beradi.  Bundan  tashqari,  sizlar  texnologik  kartalarni  tuzishda 
buyumning  namunasiga  yoki  chizmasiga  qarab  uning  murakkab  konstrukstiyasini  ishlab  chiqish; 
buyum uchun zagotovka tanlash va uning o’lchamlarini aniqlash; texnologik operastiya va o’tishlarni 
hamda  ularni  bajarish  tartibini  belgilash;  asboblar,  uskuna  va  moslamalarni  tanlash  kabi  muhim 
ishlarni bilib olasiz.  
Tuzilgan texnologik kartalar bo’yicha rejalashtirilgan buyumning hamma detallarini yasashingiz 
va ularni yig`ishni bajarishingiz mumkin.  
Bu  mashg`ulotdagi  amaliy  ishlar  eshik  lukidonining  qolip  detallarini  yasash  uchun  texnologik 
kartalar tuzishga qaratilishi lozim.  
Yupqa  tunuka  listlar  va  ulardan  buyumlar  tayyorlash  metallni  ishlashda  verstakka  o’rnatilgan 
tiski, metallni cho’zish, o’lchash, kesish, egish, teshish asboblaridan foydalaniladi.