Техник ижодкорлик ва дизайн фанининг назарий (лекция) машғулотлари мазмуни

To`rtinchi  xususiyat  -
  texnika  taraqqiyoti  sakrash  yo`li  bilan 
bo`layotganini  ko`rsatadi.  Bu  keskin  o`zgarishlar  bilan  amalga 
oshirilayotgan  texnika  taraqqiyot  qonuniyatlaridan  biridir.  Olov,  bug`, 
elektr  quvvati,  kashfiyoti,  avtomatika,  kibernetika,  atom  energiyasi 
sohalaridagi kashfiyotlar buning yorqin dalilidir. Texnikaning saqlash yo`li 
bilan  taraqqiyotini  oddiy  tarzda  qayd  etib  o`tish  yetarli  emas.  Rassom 
loyihasi,  muhandis,  mexanik,  texnolog  oldingi  loyiha  eskirganligi  aniq 
dalilga  aylanganida  emas,  balki  eskira  boshlagan  paytda  uning  oldini 
olishlari lozim. 
Asrlar davomida texnika takomillashib, inson mehnatini yengillashtirib 
keldi.  Har  bir  tarixiy  bosqichda  inson  va  texnika  o`rtasida  muayyan 
munosabatlar  shakllangan.  Shu  asosda,  turli  munosabatlarni  ta‘riflab 
beruvchi quyidagi tarixiy bosqichlar ajralib turdi: 
1.
 
Inson  mehnat  vositasiga  bevosita  ta‘sir  etib,  oddiy  qurollar 
yordamida ishlaydi. 
2.
 
Inson  ancha  murakkabroq  mehnat  qurollari  yasaydi,  ammo  ularni 
avvalgiday o`zi ishga soladi. 
3.
 
Inson mashina-dvigatellarni ixtiro etadi (suv parragi, bug` dvigateli), 
ammo qurollar, asboblar yordamida ishni avvalgiday inson qo`llari bajaradi. 

---

~ 61 ~ 
 
4.
 
Inson  mashina  xizmatini  qilar,  anchagina  qo`l  ishlarini  bajarar, 
mahsulot  yetkazib  berar,  tayyor  buyumlar  va  yarim  tayyor  mahsulotlarni 
qabul qilib olar va turli xil vazifalarni bajarar edi. 
5.
 
Inson mashinani boshqarishda. Boshqaruv bir pultda joylashtirilgan, 
u yerda ishlab chiqarish texnologik jarayonini to`la aks ettiruvchi asboblar 
mavjud.  Inson  mashinalar  boshqaruvchisiga  aylandi,  mahsulotlarni  olib 
berish, yarim tayyor mahsulotlarni bir mashinadan ikkinchisiga olib berish 
uzluksiz mashina yordamida amalga oshiriladi. 
6.
 
Oxirgi  tarixiy  bosqich-maxsus  dastur  va  moslama  yordamida 
mashinalarni avtomatik boshqarishni joriy etishni o`z ichiga oladi. 
Bu  bosqichda  endi  ishlab  chiqarishda  uchraydigan  barcha  texnologik 
jarayonlarni  dastur  bo`yicha  bajaradigan  texnik  moslamalar  (qurilmalar) 
ishlab  chiqildi.  Avtomatikaning  bunday  yuksak  darajasida  odam  go`yo 
mashinani boshqarishdan chetlashtiriladi. Ammo bunday emas. Uskunalarni 
tekshiruvdan  o`tkazish  va  ta‘mirlashdan  tashqari  inson  dasturlar  tuzadi  va 
ularni maxsus qurilmalarga o`tkazib qo`yadi. 
Inson va mashina o`zaro munosabatlarining tarixiy bosqichlarini tahlil 
qilgan  vaqtda  shuni  hisobga  olish  kerakki,  birinchi  to`rtta  bosqich  vaqt 
o`tishi bilan barham topishi kamdan-kam uchraydi, oxirgi ikkita bosqich esa 
hozirgi vaqtda keng tarqalgan.