|
2.
Pap‟ye-Mashe uchun kerakli jihoz, moslama, qolip va xom-
ashyo materiallari
Narsalar yasashda ishlatiladigan asbob va moslamalar. Loy bilan
ishlaganda asosan oddiy asboblar: pichoq, oddiy konstruksiyadagi
yog`och va metal uchli stekalardan foydalaniladi. Plastilin va mum
bilan ishlanganda metal stekalardan foydalaniladi. Ularni qizitish
hamda yo`g`on mis, alyumin yoki temir simdan tayyorlash mumkin.
Sirkul, sirkul-pantograf, merka, chizg`ich va burchaklar kabi o`lchov
asboblari modellarni chizish va o`lchash ishlarida kerak bo`ladi.
Loydan narsalar yasash usullari. Loy va plastilin bilan ishlashda
kerak bo`ladigan qoidalar:
1.
Yumaloqlash - bu bir parcha loydan shar yasash, unga olcha,
olma kabilar shaklini berishdir.
2.
Bir bo`lak loydan kaftda aylana harakatlar bilan shar yasaladi.
3.
Shar yasash, so`ngra uzunasiga harakatlar bilan uni tuxum,
ustun kabilarga aylantirish.
4.
Yassilash - sharikdan yassi non yasaladi, qo`lning holati doim
o`zgarib turadi.
5.
Cho`zish - sharikning bir qismi cho`ziladi.
6.
Surish (yamash) buyumning ayrim qismlarini o`zaro biriktirish.
Shuni qayd etish lozimki, O`zbekiston issiq iqlim sharoitida
narsalar yasash bo`yicha amaliy mashg`ulotlarni loydan bajargan
~ 118 ~
ma‘qul, chunki plastilindan yasalgan narsalar issiqda o`z shaklini tez
yo`qotadi.
Ishni oddiy predmetlar: sabzavot-mevalarni yasashdan boshlash
kerak. Tayyor namuna yoki rasm bo`yicha ishlashni taklif etish
mumkin. O`quvchilar narsalar yasash usullarini egallab olganlaridan
so`ng o`yinchoqlar, badiiy bezakli dekorativ idishlarni yasashga
o`tishlari mumkin.
Pap‘ye-Mashe ―ivigan‖, ―g`ijimlangan‖ qog`oz demakdir.
Bunday qog`ozdan kleyster bilan loy va plastilindan yasalgan tayyor
model bo`yicha forma yelimlanadi.
Pap‘ye-Mashedan tayyorlangan o`yinchoqlar, maktab o`quv
inventlari, har xil mayda-chuyda narsalar yasashning osonligi bilan
ajralib turadi. Pap‘ye-Mashe bilan ishlash jarayoni o`quvchilarda
mehnat malakalarining shakllanishiga, turli asbob va materiallar bilan
ishlash ko`nikmalarining rivojlanishiga yordam beradi.
Pap‘ye-Mashe bilan ishlaganda stekalar, lanset, yelim pishirish
uchun idish, tayyor mahsulotni bo`yash uchun bo`yoq, mo`yqalamlar
kerak bo`ladi. Ish qog`ozni tayyorlashdan boshlanadi. Buning uchun
gazeta va o`rash qog`ozlari kerak bo`ladi. Qog`oz namlanadi, biroq
ivib ketmasligi kerak. Bir idishda gazeta ikkinchi idishda o`rash
qog`ozi turadi. Shundan keyin yasaladigan forma tayyorlanadi.
Piyola fanera ustiga to`ntarib qo`yiladi. Unga yupqa qalam yog`
(vazelin, o`simlik yog`i) surtiladi. Shundan keyin namlangan
poloskalarga kleyster surtib, birin-ketin quruq tomonini piyolaga qilib,
bittadan oralatib, bir-biriga ko`ndalang, bir lenta ikkinchiga yetadigan
qilib qo`yib chiqiladi.
Poloskalarning eni 1-2 sm, uzunligi esa piyolaning ikkala
tomoniga yetib, fanera ustiga tushib turadigan bo`lishi kerak. Bunday
qog`ozlar ikki qatlam qilinib ochiq joylarni qoldirmay, qog`ozni
navbatlab yelimlanadi. Shundan keyin yana ikki-uch qatlam
yopishtiriladi, biroq endi poloskalar emas, balki qog`oz parchalari
yopishtiriladi. Qog`oz albatta qo`lla yirtilishi kerak, shunday qilinsa
yelimlangan qog`ozdan bir me‘yordagi tekis qatlam hosil bo`ladi.
Shunday qilib, model ustiga bir necha qatlam(5-6-8) qog`oz
parchalari, buyumning kattaligiga ko`ra yopishtiriladi. Qog`oz
formani modeldan namligida olish kerak. Agarda forma modeldan
chiqmasa, uni bir oz quritish, pichoq yoki lezviye bilan qirqib,
modeldan olish kerak. Chetlarini ohista to`g`rilab, qirqilgan joy
~ 119 ~
yelimlanadi va bir-ikki sutka davomida quritiladi. Yaxshilab quritilgan
papye-mashe formaning sathi silliq qilib, jilvir bilan tozalanadi.
Shundan so`ng papye-mashe gruntlanadi (mo`yqalam yordamida
levkas beriladi). Levkas suvda namlangan barmoq bilan tekislanadi.
Gruntlangan forma quritiladi va jilvir bilan tozalanadi. Shundan so`ng
u bo`yaladi, qog`ozda tayyorlangan eskiz bo`yicha bezaladi. Tayyor
modellar bo`yicha xilma-xil archa o`yinchoqlari, idishlarni yasash
mumkin. Papye-mashedan tayyorlangan o`yinchoqlar loy va
plastilindan yasalgan, keyin gips formalariga qo`yiladigan hajmli
bo`lishi mumkin. Gips shakldagi Pap'ye-Mashe loydagidek bo`ladi.
Yong`oqning, shaftoli, o`rik danagining bo`laklarini plastilin bilan
yopishtirilsa, baliq, jo`ja, odam, buratino hosil bo`ladi.
~ 120 ~
Do'stlaringiz bilan baham: |
