Техник ижодкорлик ва дизайн фанининг назарий (лекция) машғулотлари мазмуни

Mualliflik huquqidan farqli ravishda sanoat mulki ob‟yektlariga 
huquqlar bunday ob‟yektlarga muhofaza hujjatlari olingandan 
keyingina huquqiy muhofazalanadi. 
Qonunda sanoat mulkining turli 
ob‘yektlariga muhofaza hujjatlarining bir necha turi ko`zda tutilgan 
bo`lib, O`zbekistonda quyidagi muhofaza hujjatlari amal qiladi: 

---

~ 25 ~ 
-ixtiroga patent - ixtironing ustuvorlik sanasidan boshlab yigirma 
yil 
mobaynida 
amal 
qiladi, 
mohiyati 
bo`yicha 
ekspertiza 
o`tkazilgandan so`ng beriladi; 
-ixtiroga dastlabki patent - dastlabki ekspertiza o`tkazilgandan 
so`ng beriladi va ustuvorlik sanasidan boshlab besh yil mobaynida 
amal qiladi. Talabnoma beruvchining mohiyati bo`yicha ekspertiza 
o`tkazish to`g`risidagi iltimosiga ko`ra patentga aylantirilishi mumkin; 
-sanoat namunasiga patent mohiyati bo`yicha ekspertiza 
o`tkazilgandan so`ng beriladi va ustuvorlik sanasidan boshlab 10 yil 
mobaynida amal qiladi, patent egasining iltimosi bilan amal qilish 
muddatini yana besh yilga uzaytirish imkoniyatini saqlab qoladi; 
sanoat 
namunasiga 
dastlabki 
patent 
dastlabki 
ekspertiza 
o`tkazilgandan so`ng beriladi va ustuvorlik sanasidan boshlab besh yil 
mobaynida amal qiladi. Dastlabki patent egasining iltimosiga ko`ra, 
patentga aylantirilishi mumkin. 
Foydali modelga patent dastlabki ekspertiza o`tkazilgandan so`ng 
beriladi va ustuvorlik sanasidan boshlab 5 yil mobaynida amal qiladi 
va talabnoma beruvchining iltimosiga ko`ra, yana uch yilga 
uzaytirilishi mumkin. 
Tovar belgisiga guvohnoma ekspertiza o`tkazilgandan so`ng 
beriladi va belgining ustuvorlik sanasidan boshlab 10 yil mobaynida 
amal qiladi va har safar 10 yilga uzaytirish imkoniyatini saqlab qoladi. 
O`z ixtiro, sanoat namunalari, tovar belgilarini muhofazalash 
uchun qanday hatti-xarakatlarni qo`llash zarur degan savol tug`iladi? 
Qonun bilan muhofaza hujjatlari olish uchun zarur maxsus 
tartiblar belgilab berilgan. 
Eng avvalo, muhofaza hujjati (patent, dastlabki patent, 
guvohnoma) berishga tegishli talabnomani tuzish va uni Patent 
idorasiga taqdim etish zarur. Bunda, masalan, ikki ixtirochi bir-biridan 
mustaqil ravishda bir-biriga o`xshash ixtiro yaratgan bo`lsa, bu bir xil 
ob‘yektga egalik huquqi kim birinchi bo`lib to`g`ri tuzilgan 
talabnomani Patent idorasiga taqdim etsa, o`sha kishiga tegishli 
bo`ladi. Unda ustuvorlik bor deb hisoblanadi. 
Ob‘yektning ustuvorligi - qonunchilikka muvofiq ravishda 
belgilanadigan vaqt bo`yicha birinchilikdir. 
Muhofaza hujjatlari olish uchun talabnoma berish, shuningdek, 
boshqa yuridik harakatlarni va tartiblarni amalga oshirish uchun 
talabnoma beruvchi davlat patent bojlarini to`lashi zarurligini qayd 

---

~ 26 ~ 
etib o`tamiz. Patent bojlari to`lanadigan harakat va tartiblar ro`yxati, 
ularning miqdori va to`lash muddatlari, shuningdek, bojlarni 
to`lashdan ozod qilish, bojning miqdorini kamaytirish yoki qaytarib 
olish uchun asosnomalar Patent idorasi tomonidan Moliya vazirligi, 
Adliya vazirligi, shuningdek, boshqa manfaatdor davlat boshqaruv 
organlari bilan kelishgan holda belgilanadi. 
Qonunga muvofiq patent olish uchun quyidagilar talabnoma 
berishi mumkin: 
-
sanoat mulki ob‘yekti muallifi (mualliflari) yoki uning 
merosxo`ri; 
-
muallifning vorisi, ya‘ni muallif shartnoma asosida o`z 
huquqlarini bergan har qanday jismoniy yoki yuridik shaxs; 
-
muayyan ixtiro, foydali model va hokazo xodim o`z xizmat 
vazifasini bajarayotgan vaqtda yaratilgan hollarda muallifning ish 
beruvchisi (firma, korxona). Yana bir marta qayd etib o`tamizki, 
huquqlarning berilishi muallif hamda ish beruvchi o`rtasidagi 
shartnoma bilan rasmiylashtirilishi kerak. 
Patent idorasi intellektual mulk ob‘yektlariga talabnomalarni 
ko`rib chiqish uchun qabul qiladi va davlat ekspertizasini o`tkazadi. 
Davlat ekspertizasini o`tkazish ko`p bosqichli jarayon bo`lib, unda 
talabnoma berilgan ob‘yektning belgilangan talablarga muvofiqligi 
tekshiriladi. 
Ixtirolar, foydali modellar va sanoat namunalariga patent, 
dastlabki patent olish uchun berilgan talabnomalar bo`yicha davlat 
ilmiy-texnika ekspertizasi o`tkaziladi, u rasmiy, dastlabki va mohiyati 
bo`yicha ekspertizaga bo`linadi. 
Ixtiro, sanoat namunalariga dastlabki patentlar, shuningdek, 
foydali modelga patent