Tegidan tashqari bu bo’limning qolgan barcha teglari ekranda aks ettirilmaydi. Odatda tegi darhol tegidan keyin keladi tegi sarlavhaning tegidir, va hujjatga nom berish uchun hizmat kiladi. Hujjat nomi va

11-mavzu. Ma’lumotlarning murakkab toifalari.(2 soat)

Mavzu rejasi:

11.1. Massiv haqida tushuncha.

11.2. Bir o‘lchovli massivlar va ularni tasvirlash. Bir o‘lchovli massiv elementlarni

kompyuter xotirasiga kiritish va chiqarish.

11.3. Ikki o‘lchovli massivlar va ularni tasvirlash. Ikki o‘lchovli massiv elementlarini

kompyuter xotirasiga kiritish va chiqarish.

11.4. Izlash va saralash algoritmlariga doir dastur tuzish.

Tayanch so‘z va iboralar: massiv, indeksi o‘zgaruvchi, bir o‘lchovli massivlar, ikki o‘lchovli massivlar, massiv elementlarini kiritish va chiqarish, massivlarni tasvirlash, izlash va saralash.

11.1. Massiv haqida tushuncha
Matematika, iqtisod, informatika va hokazo sohalarda tartiblangan berilganlar bilan ish ko‘rishga to‘g‘ri keladi. Masalan, sonlar ketma-ketligi, jadvallar, familiyalar ro‘yhati va hokazo.

Bir xil turli berilganlar to‘plamini qayta ishlash uchun massiv tushunchasi kiritilgan. Bir nom bilan ataluvchi tartiblangan o‘zgaruvchilar ketma-ketligiga massivlar deb ataladi. Massiv bitta nom bilan belgilanadi. Masalan, -5,6; -3,5; 4,6; 8,9; 15,5 haqiqiy sonlar to‘plami massivni tashqil qiladi va uni bitta nom X deb belgilash mumkin. Har bir element o‘z indeksiga ega bo‘ladi. Massivni tashkil etgan elementlar to‘plami indekslarning qiymati bo‘yicha tartiblanadi. Indekslar kvadrat qavs ichiga olib yoziladi. Masalan X[5], Y[5,6] va hokazo.

11.2. Bir o‘lchovli massivlar va ularni tasvirlash. Bir o‘lchovli massiv elementlarni kompyuter xotirasiga kiritish va chiqarish

Umumiy holda bir o‘lchovli massivlarni tasvirlash quyidagi ko‘rinishida beriladi:

VAR V:ARRAY[N..M] OF T;

bunda V-massiv nomi, N va M– mos ravishda massiv indeksining quyi va yuqori o‘zgarish chegarasi, T–massiv turi.

Agar bir nechta massivlarning indeks o‘zgarish chegarasi va turi bir xil bo‘lsa, u holda bu massivlarni tasvirlashda birlashtirish mumkin, masalan

var a,b,c:array[1..5] of real;

Indekslar turi real va integer dan tashqari boshqa oddiy turlar ham bo‘lishi mumkin, chunki massivlar cheklangan elementlar sonidan iborat bo‘ladi.

Ko‘p hollarda indekslar turi sifatida cheklangan turlardan foydalaniladi. CHunki cheklangan turlarning qiymatlar to‘plami tartiblangan va nomerlangan bo‘ladi.

Masalan: 50 ta elementdan iborat A massiv quyidagicha tasvirlanadi:

VAR A:ARRAY[1..50] OF REAL;

Indeks o‘zgarishning chegarasini butun turli o‘zgarmas bilan ham ifodalash mumkin.

Masalan: CONST MMAX=50;

VAR A:ARRAY[1..MMAX] OF REAL;

Massivlarni TYPE bo‘limida yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘zgaruvchilar bo‘limida tavsiflash mumkin. Masalan:

a). type

massiv=1..100

vektor=array[massiv] of real;

vektor2=array[-109..-1] of integer;

var

a,b:vektor;

c,d:vektor2;

b). var

a,b:array[1..100] of real;

c,d:array[-109..-1] of integer.

Sanab o‘tiladigan turlar ham indeks turi sifatida qo‘llaniladi.

Masalan:

type

oy=(yanvar, fevral,mart, aprel, may, iyun, iyul, avgust, sentyabr, oktyabr, noyabr, dekabr);

hafta=(dushanba, seshanba, chorshanba, payshanba, juma, shanba, yakshanba);

O‘zgaruvchilar esa quyidagicha aniqlanadi:

var

t,r:array[oy] of real;

a,b:array[hafta] of real;