|
RADIOBIOLOGIYA FANI ASOSLARI. IONLANUVCHI NURLAR - . Radiobiologiya faniga xissa qo'shgan olimlar. Radiobiologiyaning asosiy vazifalari
- Ionlashtiruvchi nurlar biologiyasi fani haqida umumiy tushuncha, uning qisqacha tarihi.
- Ionlashtiruvchi nurlar biologiyasi fanining tarkibiy qismlari
- Rentgen va radioaktiv nurlarning umumiy xossalari
VAZIFALARI Reja 1. Ionlashtiruvchi nurlar biologiyasi fani haqida umumiy tushuncha, uning qisqacha tarihi. 2. Ionlashtiruvchi nurlar biologiyasi fanining tarkibiy qismlari 3. Rentgen va radioaktiv nurlarning umumiy xossalari Tayanch iboralar: radiobiologiya, radiasion biofizika, biokimyo, sitologiya, genetika, ekologiya, gigiyena, mikrobiologiya, ionlovchi nurlar, teshib o‘tuvchi nurlar ionizasiya, flyurossensiya.
Radiobiologiyaning dunyoga kelishi - XIX asr oxirida amalga oshgan uch ajoyib kashfiyot bilan bog’liq.
Ulardan birinchisi – 1895 yilda nemis olimi V.K.Rentgen tomonidan ko‘zga ko‘rinmaydigan, jismlardan teshib o‘tuvchi, biologik o‘zgarishlar chaqiruvchi, nomi kashfiyotchining ismi bilan atalgan nur – rentgen nurlarining kashf etilishi.
Ikkinchisi – 1896 yilda fransuz kimyogari va fizigi A.Bekkerel tomonidan uran moddasining, tashqi ta’sirsiz, o‘z-o‘zidan, rentgen nurlariga o‘xshash nurlar tarqatishining aniqlanishi.
Uchinchisi – 1898 yilda er-xotin Mariya Skladovskaya Kyuri va Pyer Kyuri tomonidan kuchli nur tarqatuvchi yangi kimyoviy elementlar - radiy va poloniyni kashf etilishi va ajratib olinishi.
Radiobiologiya fanining yutuqlari orasida alohida e’tiborga sazovor hisoblanadi:
Myuller (1927) tomonidan radiasiyaning naslga ta’sirini o‘rganish, nurning mutagen ta’sirini ochilishi (D.Li, Angliya, 1946), N.V.Timofeyev-Ressovskiy va K. Simmer (Germaniya 30-40 yillar)ning nur ta’sir mexanizmini o‘rganish bo‘yicha olib borgan ilmiy ishlaridir.
1950 yillardan boshlab, atom va termoyadro qurolining sinovlari keltirib chiqargan radiobiologik muammolar, o‘tkir va surunkali nurlanish kasalligi, mahalliy radiasion jarohatlar o‘rganildi.
Bu fanlar o‘zaro bog’liq bo‘lib, radiasion tibbiyot, radiasiyali veterinariya, – gigiyena va ekologiyaga radiobiologiyaga yaqin turadi.
Ionlashtiruvchi nurlar biologiyasi fanining tarkibiy qismlari
RADIOBIOLOGIYA
fani quyidagi fanlarni o‘z ichiga oladi yoki ular bilan chambarchas bog’langan.
Radiasion biofizika - tirik organizmda nur ta’sirida ro‘y beradigan birlamchi jarayonlarning fizik-kimyoviy qonuniyatlarini - nur yutilishining dastlabki sekundlarida atom va molekualarning qo‘zg’alishi va ionlanishi, radikallar hosil bo‘lishi, ularning o‘zaro yoki boshqa molekulalar bilan aloqa (reaksiya)larini o‘rganadi.
2. Ionlashtiruvchi nurlar biologiyasi fani, uning qisqacha tarihi.
Ionlashtiruvchi nurlar biologiyasi – ionlovchi nurlarning biologik mavjudotlarga ta’sir mexanizmlari va qonuniyatlarini o‘rganuvchi fandir.
Bu fan yadro nurlarini tibbiyotda, qishloq xo‘jaligi va biosanoatda qo‘llanishining poydevori hisoblanadi. Radiobiologiyada ionlovchi nurlardan foydalanish, zararli ta’sirlardan saqlanish nazariyasini ishlab chiqishda alohida o‘rin tutadi.
3. Ionlovchi nurlarning biologik ta’siri, rentgen-radiologiyaning dastlabki oylaridanoq vrachlar va biologlarga ma’lum bo‘ldi.
1996 yilning oxiriga kadar rentgen tasvirlar olish jarayonida bemorlar va texniklar terisida ro‘y bergan o‘zgarishlar haqida 23 ma’lumot ilmiy matbuotda chop etildi.
Biologik o‘zgarishlarning kelib chiqish mexanizmlari haqida turli fikrlar bildirildi, gipotezalar yuzaga keldi. Ma’lum vaqt davomida nur yutilishida ajralgan issiqlik ta’sirida hujayrada o‘zgarishlar ro‘y beradi
4. Rentgen va radioaktiv nurlarning biologik ta’sirini o‘rganish bu nurlar kashf etilgan dastlabki yillardan boshlangan.
Rus olimi I.N.Tarxanov (Tarxinashvili) 1896 yilda rentgen nurlarining asab tizimi (nerv sistemasi) ning faoliyatiga ta’sirini o‘rganib, ionlovchi nurlarning tirik organizmga ta’sirini eksperimental o‘rganishni boshlab berdi
Nur ta’sirining sezilmasligi. Bu xususiyatning ijobiy va salbiy tomoni bor. Ijobiy tomoni - nurlashdan iborat diagnostik yoki davolash muOlAjasi bemorni bezovta qilmay amalga oshiriladi. Salbiy tomoni - nurlanishning sezilmasligi nurdan saqlanishga undaydigan motivasiyani uyg’otmaydi. E'TIBORINGGIZ UCHUN RAXMAT E'TIBORINGGIZ UCHUN RAXMAT
Do'stlaringiz bilan baham: |
