Tebranishlar va to’lqinlar Tebranish davri

Ichki energiya.Termodinamik ish
Jismni tashkil qilgan molekulalarning kinetik va potensial energiyalar yig’indisiga ichki energiya deyiladi.

Ichki energiya U=NE_il=

Ichki energiyaning o’zgarishi



Bajarilgan ish

1 atomli gaz i=3


2 atomli gaz uchun i=5



3 atomli gaz uchun i=6

Termodinamikaning 1-qonuni va izojarayonlarga tadbiqi
Energiya bordan yo’q bo’lmaydi,yo’qdan bor bo’lmaydi, faqat bir turdan boshqasiga o’tadi.

Ichki energiyalar saqlanishi uchun quyidagi sharoitlar bo’lishi kerak;1-yopiq sistema(tashqi kuchlarning bajargan ishi nolga teng) 2-issiqlik jihatdan izolyatsiyalangan sistema (sistemaga kirmagan jismlar bilan issiqlik almashish yo’q).

A=-A

Sistema bir holatdan ikkinchisiga o’tganda, energiya o’zgarishi tashqi kuchlarning bajargan ishi A va sistemaga berilgan issiqlik miqdori Q ning yig’indisiga teng.

Tashqi kuchlarning bajargan ishi manfiy

A=-A ; ; ;

Issiqlik dvigateli. F.I.K.i
Issiqlik dvigateli deb issiqlik energiyasini mexanik energiyaga aylantiruvchi qurilmalarga aytiladi. Yonilg’i yondirilganda isitkichning effektivligini xarakterlaydigan kattalik isitkichning foydali ish koeffisenti (F.I.K) deyiladi, harfi bilan belgilanadi.


A-bajarilgan ish, Q₁- isitkichning issiqligi



Q₂-sovutgichga berilgan issiqlik miqdori


Masalalar yechish namunalari

1-masala. Hajmi V=1mm³ bo’lgan suvdagi molekulalar soni N ni va suv molekulasining massasi m ni aniqlang.

Shartli ravishda, suv molekulalarini shar shaklida deb, o’zaro bir-biriga tegib turganda, molekula diametri d ni toping.

Yechimi:

m- massaga ega bo’lgan biror tizimda molekulalar soni N Avogadro doimiysi- N_A ning modda miqdori ga ko’paytmasiga teng: N = vN_A chunki = , bunda molyar massa, unda N=

Bu formulada massa zichligini hajmi V ga ko’paytmasi orqali ifodalab, quyidagini hosil qilamiz

N= (1)

Hisoblash vaqtida kg/mol deb olib, N=3,64*10¹⁹ ta molekulani topamiz

Bitta molekula massasi quyidagi formula bilan topiladi:

(2)

va N_A ning kiymatlarini qo’yib, suvning m₁ massasini topamiz

m₁=2,99*10^-26 kg

Agar suvning molеkulalari o’zaro zich joylashgan bo’lsa, unda har bir molеkula V=d³ hajm (kub yachеykasi) to’g’ri kеladi;

Bunda d-molеkula diamеtridir. Bundan

d= (3)

V₁ hajmni molyar hajmi V_m ni molеkulalar soni N_A ga bo’lish bilan topiladi.

(4)

(4)-ifodani (3)-ifodaga qo’ysak

bunda ni hisobga olib natijada

ni hosil qilamiz (5)

Endi (5) ifodaning o’ng tomoni uzunlik birligini ifodalashini tekshiramiz:

(6)

Hisoblashni yakunlaymiz: M=3,11*10^-10. M=311 nm