Tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy

To`g`ri ketma-ketlikni topish test savollari  
O`quvchiiga ko`rsatma beriladi: “To`g`ri ketma-ketlikni toping”. O`quvchi 
berilgan  javob  variantlarini  to`g`ri  ketma-ketlikda  qo`yib  chiqishi  kerak,  bu 
ketma-ketlik  xronologik  yoki  boshqa  mantiqiy  tartib  bo`lishi  mumkin.    Bunda 
o`quvchiga  berilgan  ko`rsatma  aniq  bo`lishi  kerak,  agar  berilgan  ro`yxatda 
mantiqiy  ketma-ketlikka  kirmaydigan  (ortiqcha)  elementlar  bo`lsa,  bu  ham 
ko`rsatmada  aytib  o`tilishi  kerak.  Topshiriqqa  kiritilgan  elementlar  soni  5tadan 
12 tagacha bo`lishi mumkin.  
Testlar  ham  maktabda  o`zlashtirish  darajasini  baholash  sistemalaridan  biri 
bo`lib, unda quyidagilarni hisobga olish mumkin:  
uning yordamida o`qitish natijalarini tekshirishda har bir o`quvchining  
           qobiliyatini  hisobga  olish;  o`quvchilarning  nazariy  va  amaliy  bilimlari  sifatini 
tekshirish; turli testlar kiritish bilan o`quv jarayonini jonlantirish; o`quvchilardan 
so`rashga ketadigan vaqtni va o`quvchilarning bajargan  

---

48 
 
           ishini  tekshirishga  ketadigan  o`qituvchi  vaqtini  tejash;  testlarni 
kompyuterda qo`llash.  
Testlarni  maktabda  qo`llaniladigan  tekshirish  usullari  (nazorat  ishi)  dan 
farqi  shundaki,  test  yordamida  katta  hajmdagi  o`rganilgan  mavzularni  kichik, 
ya’ni  ma’lum  miqdorlar  bilan  o`rganish  va  ko`p  sonli  o`quvchining  o`quv 
materiallarini  o`rganganligi  darajasini  tez  diagnostika  qilish.  Demak,  maktabda 
qo`llanishi mumkin bo`lgan testga quyidagicha ta’rif berish mumkin:  
Test  tekshirilayotgan  masalalarni  har  taraflama  ifodalaydigan  va  kichik 
bo`laklar orqali ifodalangan standartlashtirilgan topshiriqlar mujmuasidir. Testlarni 
qo`llanishi  bo`yicha  quyidagi  turlarga  ajratish  mumkin:  keltirilgan  jumla,  ifoda, 
shakl yoki mulohazada qoldirilgan joylarni to`ldirishga mo`ljallangan testlar. Ular 
javoblarini  erkin  tanlash  testlari  jumlasiga  kirib,  u  o`rganilgan  mavzuning 
ma’nosini tushunganligini tekshiradi. Masalan, teoremalar, qoidalar va boshqalar. 
Bunday  topshiriqlarni  avvalari  matematik  diktantlar  deb  yuritilar  edi.  keltirilgan 
mulohazaning  rost  yoki  yolg`onligini  aniqlash  testlari.  Bular  muqobil  usuldagi 
testlar  orqali  o`quvchilarning  mulohaza  yuritishi,  xulosa  chiharishi  yoki  umumiy 
qoida-qonunlar,  xususiyatlar,  teoremalarga  asoslanib,  bajarilayotgan  amallarning 
to`g`riligini  aniqlay  olishligi  tekshiriladi.  Keltirilgan  ikki  turdagi  testlar  nafaqat 
yozma  holda,  balki  og`zaki  shaklda  ham  ifodalanadi,  javobni  tanlashga 
mo`ljallangan testlar. Mazkur turdagi testlar keng tarqalgan bo`lib, ulardan kamida 
uchta  javob  ko`rsatiladi  va  javoblarni  tuzishda  o`quvchilar  yo`l  qo`yishi  mumkin 
bo`lgan  xatolar  hisobga  olinadi.  Bu  testlar  yordamida  o`quvchilarning  o`quv 
materialini qo`llashga tayyorgarligi tekshiriladi.   
Umuman  hozirgi  kunda  jahonda  qo`llanilayotgan  testlar  quyidagilardan 
iborat:  
•  etuklik testi (o`qilgan materialni aytib bera olish);  
•  ijod testi (ilg`ab olish, fikrlash);  
•  biror mezon bo`yicha test (ma’lum bir mezon tanlanadi);  
•  proektiv test (biror shakllar, modellar, rasmlar yordamida);  
•  intellekt test (sotsiologiya va ruhshunoslikka oid test). Yuqoridagi keltirilgan test 
turlariga qo`yiladigan talablar quyidagidan iborat bo`lishi lozim:  
•  test savol-topshiriqlari asosiy bilimlar majmuasi va ularni o`zlashtirishga qo`yilgan 
talablar asosida tuziladi;  
•  qaralayotgan  materiallar  bo`yicha  bir  necha  xil  variantlar  bo`lgan  holda,  ulardan 
bir xil sondagi topshiriqlar bo`lishi lozim;  
•  javobni tanlash testida albatta to`g`ri javob bo`lishi kerak;  
•  bitta testda bir xil sondagi savollar bo`lishi lozim;  

---

49 
 
•  testlarda  tushirib  qoldirilgan  atama,  formulalar  tanlangan  mavzuning  asosiylari 
bo`lib, ular bir testda 2-3 tadan oshmasligi kerak;  
•  qo`yilgan maqsadga ko`ra bir xil testlarni turli xil ko`rinishda yaratish mumkin va 
hokazo.