Tayyorladi: Surxondaryo viloyati Oltinsoy tumani 6- sonli umumiy ta’lim maktabi ona tili va adabiyot fani o‘qituvchisi Qulmatova Feruza

Tayyorladi:Surxondaryo viloyati Oltinsoy tumani
6- sonli umumiy ta’lim maktabi ona tili va adabiyot fani o‘qituvchisi Qulmatova Feruza
9-sinf Ona tili
Ikki nuqta va nuqtali vergulning ishlatilishi

BILIB OLING!

BILIB OLING!

• Hozirgi yoshlarga aytar so‘zimiz: o‘tgan ajdodlarimizga munosib farzand bo‘ling.
• Ikki nuqta nima uchun qo‘llangan?

Topshiriqni bajaring

Topshiriqni bajaring

235-mashq. Ikki nuqta va nuqtali vergulning ishlatilish o‘rinlariga izoh bering.
Tinch va osuda yashash uchun:
- bo‘sh vaqtingizni ko‘proq kitob o‘qish bilan o‘tkazing;
- foydali ijtimoiy mehnat bilan band bo‘ling;
- doimo yaxshilikni o‘ylang;
- bir sutkada 7 soat uxlashga odatlaning;
BILIB OLING!
Ikki nuqta shaklan tugallangan, lekin mazmunan keyingisi birinchisining uzviy davomi sanalgan
Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarda
Uyushiq bo‘laklardan oldin kelgan umumlashtiruvchi so‘zdan keyin ishlatiladi
Ko‘chirma gapdan oldin kelgan muallif gapi

• Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar tarkibidagi sodda gaplar mazmun jihatidan tugal fikrni anglatib, bir-biriga yaqin bo‘lmagan hollarda bog‘lovchisiz qo‘shma gap tarkibiga kirgan sodda gaplardagi voqealar bir-biriga qiyoslanganda, uyushiq bo‘laklar guruhlanib,o‘zaro vergullar yordamida bir-biridan ajratilganda, nuqtali vergul qo‘yiladi.

BILIB OLING!
.
Foydali so‘z go‘dakdan chiqsa ham quloq sol; yomon so‘z mo‘ysafiddan chiqsa ham quloq solma.
( “ Avestodan ”)
.
Senga eng yaxshi maslahat: mutakabbirlik bilan yuzingni teskari burma va shon-shuhrating bilan faxrlanma.
( Zamaxshariy)
.
Ikki nuqta va nuqtali vergulning ishlatilishiga o‘zingiz ham misol keltira olasizmi?
Mashqni bajaring
Konfutsiyning hikmatini esda saqlang

• Muallif javob qildi:
• - U zehni o‘tkir, bilimga chanqoq bo‘lgan va boshqalardan so‘rab o‘rganishdan uyalmagan, shuning uchun uni “ma’rifatli ” deb ataganlar.
• Siz ham bilmaganingizni so‘rab o‘rganishdan tortinmaysizmi?
• Ikki nuqtaning qo‘yilish sababini tushuntiring.

Ko‘chirma gap va muallif gapi o‘rtasida ikki nuqtaning ishlatilish sababini tushuntiring.

• XX asr boshlarida ma’rifatli adib Abdulla Avloniy: “ Ilm biza o‘z ahvolimizni, harakotimizni oyina kabi ko‘rsatur. Zehnimizni, fikrimizni qilich kabi o‘tkir qilur ”, - deb yozgan edi.
• Matnni davom ettirishga harakat qiling.

Berilgan gaplarni ko‘chirma gapga aylantiring

• 1.Yigitning kuchi bilagida, ishlab charchamaydi, ammo keksaning kuchi yuragida bo‘ladi. Har qanday og‘ir dardni ko‘tara oladi.( Abdulla Qahhor)
• Abdulla Qahhor shunday degan edi: “ Yigitning kuchi bilagida, ishlab charchamaydi, ammo keksaning kuchi yuaragida bo‘ladi. Har qanday og‘ir dardni ko‘tara oladi”.
• O‘zingiz mashqni shu tartibda davom ettiring.

Ikki nuqta va nuqtali vergulning ishlatilishi

• “ O‘tkan kunlar ” romanidagi Otabek timsoliga tavsif:
• A) Otabek – o‘z davrining ilg‘or fikrlovchi, tadbirkor yigiti;
• B) Otabek – mard va jasur yigit;
• C) Zamonamiz otabeklarining imkoniyatlari kuchli;

Ikki nuqta bog‘lovchisiz qo‘shma gapda qo‘llangan
nuqtali vergul uyushiq bo‘lak qiyoslangani uchun qo‘llangan.
“GURUHLAR MUSOBAQASI” METODI

• 1-guruh:
• 1.Ikki nuqtaning ishlatilish o‘rinlariga misollar keltiring.
• 2.Ko‘chirma gaplarda ikki nuqta qaysi o‘rinda qo‘yiladi?

2-guruh:
1.Nuqtali vergulning ishlatilish sabablarini tushuntirib bering.
2. Nuqtali vergul qo‘llangan gaplarga misollar keltiring.
UYGA VAZIFA
241-mashq.Yuqoridagi reja asosida insho yozib keling.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT