Tayyorladi: namangan viloyati norin tumani 14-maktab ona tili va adabiyoti fani o’qituvchisi jalolova zarnigor xolmamatovna 7-sinflar uchun ko’makchi mavzusi

KO‘MAKCHI – ot, olmosh, harakat nomi va si- fatdoshlardan keyin kelib, ularni hokim so‘zga bog‘lash uchun xizmat qiluvchi bilan, uchun, kabi, singari, orqali, sayin, sari, haqida, uzra ka-bi so‘zlar. Masalan: Qish qo‘ynidan baxt singa-ri yoz uchib kelur.

Ko‘makchilar tarixan mustaqil so‘zlar bo‘lib, hozirgi kunda leksik ma’nosini yo‘qotgan va grammatik ma’no ifodalashga o‘tgan.

KO‘MAKCHiNING SHAKLIY XUSUSIYA- TIGA KO‘RA TURLARI

KO‘MAKCHiNING SHAKLIY XUSUSIYA- TIGA KO‘RA TURLARI

Sof ko‘makchi

1.
Yarim ko‘makchi

2.
Qo‘shimchasimon ko‘makchi

3.

SOF KO‘MAKCHILAR – atash ma’nosini butunlay yo‘qotib, faqat o‘zi birikkan so‘zni boshqa so‘zga tobelantirib bog‘lash uchun xizmat qiladigan so‘zlar.

• 
  SOF KO‘MAKCHILAR – atash ma’nosini butunlay yo‘qotib, faqat o‘zi birikkan so‘zni boshqa so‘zga tobelantirib bog‘lash uchun xizmat qiladigan so‘zlar.
  
• 
  Sof ko‘makchilar quyidagilar:
  

• 
  Bilan
  
• 
  Sari
  
• 
  Sayin
  
• 
  Uchun
  
• 
  Kabi
  
• 
  Qadar
  

• 
  Singari
  
• 
  Uzra
  
• 
  Tufayli
  
• 
  Haqida
  
• 
  Birga
  
• 
  Holda
  

Sof ko‘makchi boshqa so‘zga birikkan holda turli munosabatni anglatadi. Jumladan, bilan ko‘makchisi o‘zbek tilida asosan ko‘makchi, ba’zan bog‘lovchi vazifasida ishlatiladi. Shuning uchun bu ko‘makchi turi yordamchi so‘zdan birining o‘rnida ikkinchisi qo‘llanilishi nuqtayi nazaridan ko‘makchi-bog‘lovchi atamasi ostida ham o‘rganilmoqda. Bilan yordamchisining etimologiyasi haqida prof.A.N.Kononov V.V.Radlov, J.Deni kabi qator turkiyshunoslarning fikrini e’tiborga olib, uning birlan so‘zidan kelib chiqqani aytiladi. Bilan yordamchisining birla, birlan, bila, ila, -la shakllari vazn, qofiya va uslub talabiga ko‘ra ko‘proq poeziyada uchraydi. Chunonchi, Baxt ila to‘lib-toshgan go‘zal oy deraza tagida o‘sgan daraxt barglarida mudrab yotadi. (R. Thokur)

• 
  Sof ko‘makchi boshqa so‘zga birikkan holda turli munosabatni anglatadi. Jumladan, bilan ko‘makchisi o‘zbek tilida asosan ko‘makchi, ba’zan bog‘lovchi vazifasida ishlatiladi. Shuning uchun bu ko‘makchi turi yordamchi so‘zdan birining o‘rnida ikkinchisi qo‘llanilishi nuqtayi nazaridan ko‘makchi-bog‘lovchi atamasi ostida ham o‘rganilmoqda. Bilan yordamchisining etimologiyasi haqida prof.A.N.Kononov V.V.Radlov, J.Deni kabi qator turkiyshunoslarning fikrini e’tiborga olib, uning birlan so‘zidan kelib chiqqani aytiladi. Bilan yordamchisining birla, birlan, bila, ila, -la shakllari vazn, qofiya va uslub talabiga ko‘ra ko‘proq poeziyada uchraydi. Chunonchi, Baxt ila to‘lib-toshgan go‘zal oy deraza tagida o‘sgan daraxt barglarida mudrab yotadi. (R. Thokur)