Tayanch so’z va iboralar: topishmoq, tez aytish, maqol, doston janridagi asarlar, xalq turmushi, javoblar. Topishmoqlar

Tez aytishlar ma’lum so‘zni, so‘z birikmasini yoki tovushni to‘g‘ri talaffuz qilishga, 
uni 
boshqa
tovushlardan 
farqlashga 
o‘rgatadigan, xotirani 
mustahkamlaydigan va nutqni o‘stiradigan, o‘qish sur'atini oshiradigan janr 
hisoblanadi. Shu sababli 1-sinfda ko‘pgina tez aytishlar keltirilgan. Masalan, 
“Botir botmas botqoqqa”, “Qobil qozonda qovurdoq qovurdi”, “Bahodir bayroqni 
Botirga berdimi, Botir Ba-hodirga bayroqni berdimi?”, “Olim oldidagi oltita 
olmani oldi” va boshq. Qadimgi qoidalarga binoan tez aytishni bir nafas olish bilan 
aytish talab qilingan. 
Qadimgi tez aytishlarda esa talaffuz qilish oson bo‘lmagan 
so‘zlar soni ko‘p bo‘lgan. Shuning uchun ularni avvallari kattalar folkloriga 
mansub beradilar. Yosh bola ularni bir nafasda ayta olmagan. Hozirgi kunda 
bunday namunalar bolalardagi ayrim tovushlarni talaffuz qilish qiyin ekaniga ko‘ra 
tanlanadi. Masalan, “r”, “l”, “s”, “sh”, “ch” tovushlarini aniq aytish
mo‘ljallangan tez aytishlardan ko‘proq foydalaniladi
Qishda kishmish 
pishmasmish, Pishsa kishmish qishmasmish, Oq choynakka ko‘k qopqoq, Ko‘k 
choynakka oq qopqoq. Shuni alohida ta’kidlab o‘tish kerakki, boshlang‘ich sinf 
darsliklariga tez aytishlar o‘quvchilar yoshiga mos, tarzda tanlab olingan bo‘lib, 
bolalarning ushbu tovushlarni aniq talaffuz qilishlariga yordam beradi. 
Tez 
aytishlar boshlang‘ich sinflarda dastlab har bir darsda amalga oshirilib boriladi. 
Alohida dars sifatida o‘rgatishda esa o‘qituvchilar turli usul va metodardan 
foydalanishlari mumkin. 
Topishmoqlar narsa yoki hodisalarning ataylab yashirilgan belgisi, shakli, xatti-harakati, holati va vazifasini boshqa narsa yoki hodisalarga qiyoslash asosida 
topishga asoslangan she’riy yoki nasriy tuzilishdagi savol va topshiriqlardir. 
Topishmoqlar xalq turmushi bilan chambarchas bog‘liq holda yaratiladi
Ularning 
zaminida kishilarning qadimiy e’tiqod va tasavvurlari, olamni bilish va idrok 
etishga bo‘lgan intilishlari yotadi. 
Topishmoqda yashirilgan narsalar lining javobi hisoblanadi. Topishmoqning 
javobini topish uchun topishmoq matnini e’tibor bilan o‘qish, nimaga ishora 
qilinayotganligini fahmlash, topishmoqning asosiy xususiyat va belgilari aynan 
nimaga qaratilganligini taxmin qilish bilan ham topishga harakat qilish kerak. 
Topishmoq o‘quvchilarni topqirlik va hozirjavoblikka o‘rgatadi. Shu sababli 
xalq og‘zaki ijodining bu janridan darsliklarda ham keng qo‘llanilgan. 1-2–
sinf, ”O‘qish kitobi” da topishmoqlar ko‘proq, harbir matn ostida keltirilgan. 
Bundan ko‘zlangan maqsad matn mazmunini topishmoqlar asosida ham 
o‘zlashtirilishiga erishishdir. Masalan, 1-sinf “O‘qish kitobi” da “Kitobga mehr” 
matni ostida “Qat-qat qatlama, Aqling bo‘lsa tashlama” topishmog‘i keitiriigan va 
mavzuga juda mos tanlangan. Topishmoqiar Sunday shaklda berilganda ularning 
javobi oson topiladi.
E’tiboringiz uchun rahmat