Tavakkalchilik

_{Tavakkalchilik} - bu bir-biriga mos kelmaydigan, ba’zida hatto qarama-qarshi real holatlar yiindisidan iborat murakkab jarayondir. Tavakkalchilik tushinchasi rus tilidagi “risk” so’ziga ekvivalent sifatida olinadi.

Tavakkalchilikning karama-qarshi tabiati mavjud tavakkal xaakatlarning tuknashuvida namoyon bo’ladi. Masalan u yoki bu harakatni amalga oshirish uchun makbul yo’lni tanlagan kishi o’zini tavakkal ish kilgan deb hisoblasa, boshqa odamlar tomonidan u extiyotkorlik, har qanday tavakkalchilikdan xolis yoki aksincha deb baholash mumkin.

Tavakkalchilikning mukobillik xususiyati ikki va undan ortiq variantdagi imkoniyatlar yo’nalishlar harakatlar orasidan o’ziga mos - keluvchi variantni tanlash zaruratidan kelib chiqadi. Tanlov imkoniyatining mavjud bo’lmasligi, tavakkalchilik xolatini inkor etadi. Qaerdagi tanlov bo’lmasa u erda tavakkal harakatdagi vaziyat yo’zaga kelmaydi, demak tavakkalchilik mavjud bo’lmaydi.

Muvozanatlik srategiyasi - bu ishonchlik tsrategiyasi bo’lib uni asosida to’lov funktsiyasining qiymati uning ob’ektivligi yotadi va kamtarona koida taniladi. Ammo o’yinlar nazariyasida ko’pincha muvozanat xolatdan uzoqlashib tavakkalchilikka yo’l kuyishadi bu esa ko’plab amaliy masalalarni ishida uchrab turadigan xolatdir. Bunda barcha mumkin bo’lgan imkoniyatlarini o’yinchini xulk-atvori tanlangan tsrategiya natijasida keladigan foyda uning tsabilligi va boshqalar nazarga olinadi.

Forvard bitimi – forvard yoki muddatli bitim real tovarni kelajakda etkazib berish sharti bilan bitilib odatda tovar birja omboriga topshirilib variant olinadi. SHartnoma muddati tugagandach esa variantni birjada tovarlar harid qilgan xaridorga berilib o’rniga chek olinadi

Xedjerlash-valyuta tavakkalchiligini sug’urtalash usulidir. Adabiyotlarda «xedjerlash» - iborasi har qanday tovar moddiy qimmatliklarni nomakbul narxlar bo’yicha tavakkalchiligiga oid kontraktlarni sug’urtalash debam ma’noda keng qo’llaniladi. Sug’urtalashga oid kontrakt xedj deyiladi. Xedjirlashni oshirish va pasaytirish deb namlangan ikki operatsiyasi mavjud.

Oshirish xedjeri yoki harid xedjeri optsion yoki tezkor kontraktni harid qilish bo’yicha birja operatsiyasi tushuniladi. Oshirish bo’yicha xedj kelgusida narx (valyuta kursi) oshishi imkoniyatidan sug’urtalash zarurati tugulgan xollarda qo’llaniladi. U real tovarni sotib olingan vaqtidan ancha oldin harid narxini belgilangan imkonini beradi.
Pasaytirish xedjeri yoki sotish xedjeri bu tezkor kontratsni sotishga oid birja operatsiyasi. Pasaytirishga oid xedjerlashni amalga oshiruvchi xedjer kelgusida tovarni sotish imkonini beradi, shuning uchun birjada tezkor kontrakt yoki optsionni sotib, u kelgusida arxning pasayib ketishidan o’zini sug’urtalaydi.