|
Estetika tarbiyasi (estetik tarbiya - lotincha «estezio» go`zallikni his qilaman) - o`quvchilarni voqelik, tabiat, ijtimoiy va mehnat munosabatlari va turmush go`zalliklarini anglash, idrok etish va to`g’ri tushunishga o`rgatish, ularning badiiy didini o`stirish, ularda go`zallikka muhabbat uyg’otish, ular tomonidan go`zallikni yaratish qobiliyatlarini tarbiyalashga yo`naltirilgan pedagogik jarayon.
Estetika tarbiyasi «badiiy tarbiya» sifatida ham qo`llaniladi. Umuman, estetika tarbiyasi keng ma`noga ega bo`lib, faqat san`at vositasidagina emas, balki, hayot, mehnat, ijtimoiy munosabatlar, tabiat va boshqalar vositasida go`zallikni his qilishga yo`naltirilgan pedagogik faoliyatni o`z ichiga oladi. Badiiy tarbiya esa san`at (adabiyot, musiqa, qo`shiq, tasviriy va san`atning boshqa yo`nalishlari) vositasida shaxsda estetik his-tuyg’ularni shakllantirishni nazarda tutadi.
Estetika tarbiyasi insonda go`zallikni his qilish tuyg’usini shakllanishiga yordam beradi, uri rivojlantiradi. Inson doimo o`z hayotini go`zallik asosida qurishga intiladi. estetika tarbiyasi axloqiy, aqliy, huquqiy, ekologik, jismoniy va mehnat tarbiyasi bilan chambarchas bog’liqdir. Tabiat, adabiyot, teatr, musiqa, she`riyat, tasviriy san`at va boshqalarga bo`lgan muhabbat shaxsning har tomonlama rivojlanishiga xizmat qiladi. estetika tarbiyasi axloqiy tarbiyani samarali tashkil etishda katta ahamiyatga ega. estetikadan rohatlanishda faqat san`at asarlarigina emas, balki ezgu ishlar, jamoaga hurmat, sadoqat, vijdonan mehnat qilish muhim o`rin tutadi. estetika tarbiyasining mohiyati shundan iboratki, u go`zallikka bo`lgan munosabatni qaror toptiradi. Go`zallikka bo`lgan tuyg’uni rivojlantirmay turib, yuqori mehnat madaniyatiga erishib bo`lmaydi. Mehnat faoliyatida paydo bo`lgan go`zallik butun tarixiy taraqqiyot bosqichlarida rivojlanib bordi, u mehnat faoliyatining o`ziga ham ta`sir ko`rsata boshladi. Mehnat jarayonida tayyorlangan har bir buyum (tovar)ning ahamiyati, funktsiyasi, zaruriligi insonning tabiiy ehtiyojlarini qondirishi jihatidangina emas, balki uning qanchalik go`zalligi bilan ham baholanadi. Go`zallik bu hayotning o`zi, tabiat hamda inson mehnati natijalari, insoniy munosabatlarning mukammalligidir.
Estetika bilimlari aniq tarbiyaviy ishlar – tanlov, viktorina, bay ram, ko`rgazma va hokazolarni tashkil etish asosida hosil qilinadi. O`quvchilar o`z qobiliyatlarini turli xil badiiy-ijodiy faoliyatlarda namoyon etadilar. Kichik yoshda «barcha bolalar istes`nosiz rasm soluvchilardir» (K.D.Ushinskiy), «har bir bola – shoir» (V..Suxomlinskiy).
O`smirlarda go`zallik ijodkorligiga bo`lgan ehtiyoj ortib boradi. Bunday holat ilk yoshlik davrida ham saqlanib qoladi. Biroq, bu davrda badiiy qobiliyat, aksariyat o`quvchilarda o`zgacha bo`ladi. Ular ko`pincha musiqa va raqsga qiziqa boshlaydilar. Demak, o`quvchilarning estetika bilan oshnoligi turli yosh davrlarida o`g’il va qiz bolalarda o`ziga xos xususiyat kasb etadi.
Estetika tarbiyasi – shaxsning estetik ongi, munosabatlari hamda estetika faoliyatining vujudga kelishi va takomillashuvidan iborat uzoq davom etadigan jarayon bo`lib, bu jarayon yosh va ijtimoiy omillar bilan belgilanadigan turli bosqich hamda darajalarga ega. estetika tarbiyasi shaxsning estetika madaniyatini egallashiga yo`naltirilgan bo`lib, turli shakl va metodlar yordamida amalga oshiriladi.
Turmush go`zalligining asosini tozalik va tartiblilik tashkil etadi. Sinfxonalarida tozalik saqlanishi, tabiat burchagining tashkil etilishi, o`quvchilar ijodiy ishlari ko`rgazmasi, a`lochilar taxtasi tizimining yangilatib turish ham muhim ahamiyatga ega.
Badiiy adabiyot estetika tarbiyasida cheksiz imkoniyatlarga ega. U o`quvchilarga hayotni chuqurroq anglashni o`rgatadi. O`quvchilarga o`zbek va chet el adabiyoti haqida ko`proq ma`lumot beriladi. O`quvchilar she`rlar, hikoyalar, xalq og’zaki ijodi namunalari – maqol, matal, ertak, doston, qo`shiq, qissa va romanlarni qanchalik ko`p o`qisa ularda go`zallikka bo`lgan intilish shunchalik kuchli bo`ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
