Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari



Download 10,85 Mb.
Pdf ko'rish
bet113/153
Sana23.01.2022
Hajmi10,85 Mb.
#405822
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   153
Bog'liq
kimyo tarixi davomi

Rivojlanish strategiyasiyo'nalishida:
-  texnologik  chiqindilami  qayta  ishlash  natijasida  yangi 
mahsulotlar  olish  va  atrof-muhit  ekologik  xavfsizligini 
tizimli 
ravishda oshirib borish;
-  texnologik jarayonlami  optimallashtirish  va  ishlab  chiqarishni 
ixtisoslashtirish;
-  soha  bo'yicha  ilmiy-tadqiqot  va  texnologik  izlanishlar  olib 
borish,  kimyoviy  moddalaming  hosil  bo'lish  mexanizmlarini 
chuqurroq o'rganish.
Tayanch iboralar
Kimyo  texnologiyaiari.  Noorganik  moddalar  texnologiyasi. 
Organik  moddalar texnologiyasi.  Nano texnologiyalar.  Amaliy kimyo. 
Kimyo  sanoati.  Ko’p tonnajli  sintez.  Ammiak. Nitrat kislotasi.  Sulfat 
kislota.  Polimer.  Sintetik  kauchuk.  Neft  uglevodorodlari.  Sintetik 
yoqilg'i.  Plastmassa.  Kapron.  Naylon.  Biotexnologiya.  Kimyoviy 
ekologiya.
477


Nazorat savollari
1.  Kimyoviy  texnologiyalar  ta'rifini  bering 
va  turlarini 
ko'rsating.
2.  Nanotexnologiya 
va  kimyoviy  texnologiyalar  farqlarini 
ko'rsating.
3. Kimyoviy texnologiyalar  qachondan boshlab shakllandi ?
4. Kimyoviy texnologiya qaysi tarkibiy qismlardan iborat ?
5.  Nega  kimyoviy  texnologiyalar  rivoji 
5  davrga  bo'lib 
o'rganiladi ?
6
.  Kimyoviy 
texnologiyalar  rivojlanishining 
1-bosqichini
izohlang.
7. 
Kimyoviy 
texnologiyalar 
rivojlanishining2-bosqichini 
izohlang.
8
.  Kimyoviy 
texnologiyalar  rivojlanishining 
3-bosqichini
izohlang.
9.  Kimyoviy 
texnologiyalar  rivojlanishining 
4-bosqichini
izohlang.
10.  Kimyoviy  texnologiyalar  rivojlanishining  5-bosqichini 
izohlang.
11. Kimyo sanoatining samaradorligi qaysi omillarga bog’liq ?
12  Tabiiy, sun’iy va sintetik  tolalar  tavsiflarini keltiring.
13.  Plastmassa  buyumlar  qachondan  buyon  va  qaysi  sohalarda 
qc'Hamlib kilmoqda ?  Javobingizni misoflar bilan izohlang.
14.  O'zbekistonda  yaratilgan  kimyo-texnoiogiyalariga  misollar 
keltiring.
Adahiyotlar
1.  “Kimyo  sanoati  korxonalarini 
texnik  va  texnologik 
takomillashtirish  2007-2010 yy.  dasturi”  O 'zR   Prezidentining 2007 
yil 27 iymdagi PQ-667 qarori.
2.  Азимов  А.  Краткая  история  химии,-  C-Пб.-  Амфора.- 
2000,- 269 с.
47S


3. 
Аналитический 
обзор 
современной 
химической 
промышленности.  Данные  сайта  http://  www.agroxxi.ru  от 
18.10.2011.
4.  Бесков  B.C.  Общая  химическая  технология.  Учебник для 
вузов.- М.: Академкнига.- 2005.- 452 с.
5. Журнал “Химическая промышленность”.- 2000-2012 гг.
6
.  Левченков  С.И. 
Краткий  очерк  истории  химии. 
Электронный курс, s_levchenkov@rambler.ru.
7.  Лешина  А.  Пластики  биологического  присхождения. 
“Химия и жизнь”. - 2012."  № 9.
8
.  Миттова  И.Я.,  Самойлов 
А.М. 
История  химии  с 
древнейших  времен  до  конца  XX  века.-  М.:  Интеллект  книга. - 
2009,-  416 с.
9. 
Перепелкин 
К.Е. 
Химические 
волокна: 
развитие
производства,  методы  получения,  свойства,  перспективы.-С-Пб: 
РИО СПГУТД.-2008.-354 с.
10.  Соловьев  Ю.И.  История  химии.-  М.:  Просвещение.- 
1976.-367 с.
11.  Фигуровский  Н.А. 
Очерк  общей  истории  химии.  От 
древнейших  времен  до  начала  XIX  в,-  М.:  Наука,-  1969.-  (OCR 
Biografia.Ru).
1 2
.ww'w,cheraindustry.ru  -   kimyo  sanoati  bo’yicha  axborotlar 
portali.
13. 
www.chemport.ru  -  
kimyo  fani  va  sanoati  bo’yicha 
axborotlar sayti.


ХУЛ BOB. KIMYOVIY  NOMENKLATURALAR  TARIXI
17.1. Dastlabki kimyoviy belgilar va simvollar.
17.2. Kimyo tili va terminologiyasi.
17.3. Kimyoviy nomenklaturaning yaratilishi va rivoji.
17.4. IUPAK  nomenklaturashling asosiy tamoyillari.
17.5. Noorganik moddalar nomenklaturasi.
17.6.  Organik moddalar nomenklaturasi.
Moddalami  barchaga  tushunarli  bo'lgan  biror-bir  shartli 
ko'rinishda  belgiiash  kimyogarlarning  doimiy  muammolardan  biri 
bo'lib,  uning  yechimi  kimyo  fani  taraqqiyotiga  mos  ravishda  turli 
ko'rinishlarga ega bo'lsa ham, ammo  uning yagona universal yechimi 
hozirgacha topilmagan.
Kimyo  tilida  boshqa  fanlardan  kirib  kelgan  atamalar  va  shartli 
qisqartmalar bo'lishi  hamda ko'pgina kimyoviy tushunchalar  hozirda 
o'rganilmayotgan  yunon  va  lotin  tillaridan  olinganligi  fanni 
o'zlashtirishda 
qiyinchilik 
tug’diradi. 
Kimyo 
tezaurusida
 
matematika,  fizika,  biologiya,  informatika,  texnika  va  texnologiyalar 
turli  sohalariga  tegishli  atamalar: 
indeks,  koeffitsiyent,  tenglama,
 
ekvivalent,  massa,  tetraedr
  bo'lishi 
ham  ushbu  muammoning 
dolzarbligini oshiradi.  Shu sababli, terminlar va atamalaming lug’aviy 
ma'nosini  va  kelib  chiqishini  (etimologiyasini)  talabalarga  didaktik 
o'yinlar  ko'rinishida  tushuntirish  ularfiing  kimyoviy  qonuniyatlar, 
terminlar,  simvollar  va  atamalar  mazmun-mohiyatini  anglashlarida 
katta yordam beradi.
Kimyo  tilining  nisbatan  turg’unligi  kimyogar  mutaxassislar  va 
turdosh  fanlar  vakillari  uchun  muloqot  vositasi  bo'lib  xizmat  qiladi. 
Kimyo  nomenklaturasining  tarixiy  shakllanishi  o'zida  kimyo  fani 
taraqqiyotining  har  bir  bosqichiga  o'ziga  xos  xususiyatlami,  fanning 
nazariy  va  amaliy  rivojlanish  darajasini  ham  aks  ettirib  boradi.  Shu 
sababli,  ushbu  bo'limni  chuqur  o'rganish  nafaqat  talabalar,  balki 
kimyo o'qituvchilari uchun ham muhim  didaktik ahamiyatga ega.
17.1. Dastlabki kimyoviy belgilar va simvollar
Qadimgi dunyo kimyogarlari moddalar,  kimyoviy jarayonlar va 
laboratoriya  jihozlarini  belgilashda  turli  simvollar,  piktogrammalar, 
iyerogliflar va astronomik belgilardan foydalanishgan  (118-rasm).
480


Alkimvoaarlamme dastlabki kimvo alfavitidan misollar
0
золото, Солнце, воскресение
соль.ф илософ скаяС оль
серебро,Луна,понедельник
/ \  
Огонь
О
железо, Марс, вторник
А  
Воздух
0  
ртуть,  Меркурий, среда, философская Ртуть 
Вода
олово, Ю питер, четверг
^ 7   Земля
медь, Венера,пятница
^  
Эликсир  (философский  камень, магистеркй)
свинец,  Сатурн,суббота
’у '  
Великое Делание  (трансмутация)
сера,  философская Сера
окончание  Великого Делания
118-rasm. Alkimyogarlar YII-XII  asrlarda qo'Hagan kimyoviy
simvollar
Xitoy  alkimyogarlari  metallarni 
Щ
  ,  oltinni 
qattiq  holatdagi 
nometallami  Тл  (tosh),  suyuqliklami  Ж  (suv),  gazlami 
(bug’) 
ieogliflari 
(masalan,  Ge  Xun  (284-343  yy.  asariarida)  bilan 
belgilashgan.
Yevropa  alkimyogarlari  vino  spirtini  (lotincha  spiritus  vini)  -  
SV,  nitrat  kislotasini  (lotincha -  aqua fortis) -  F,  “shoh  arog’i”ni  esa 
(lotincha aqua regis) -   R , deb belgilashgan.
Fransuz  kimyogarlari 
azotni  -Az  (Azote),  glitsinni  -G1
 
(Glucinium),  vol'Jramni  -Tu  (Tungstene)
  deb  belgilashgan.  Mis 
metallini:  inglizlar -  
copper,  turklar  - hakir,  polyaklar  - miedz,  chex-
 
lar
  -  
tried,  yaponlar
  -  
long
  va  kislorodni  mos  ravishda 
tlen,
 
oxygen,  oksijen,  kyslik, yang
  deb turlicha atalishi  olimlaming  o'zaro 
muloqot  qilishlarida  qiyincbiliklar  tug’dirgan.  Shu  sababli,  XIII asr 
boshlarida  Yevropada  arab  va  Sharq  alkimyogarlarining  asarlarini 
lotin  tiliga  va  boshqqa  tiilarga  tarjima  qilishda  ulaming  qo'lyoz- 
malaridagi  shartli  kimyoviy  belgilami  tartiblashtirib,  umumiy  bir 
tizimga  keltirishga  harakat  qilindi  (14-jadval).  Bu  simvollaming 
ustunlik  tomonlari  shundaki,  ulaming  ma'nosi  barcha  millat 
alkimyogarlari  uchun  bir  xil  mazmun  kasb  etadi  va  ixcham  shaklga 
ega.
481


14-jadval
Alkimyogarlar alfavitidan misollar

Simvolning
ko'rinishi
Simvolning
kimyoviy
mazmuni

Simvolning
ko'rinishi
Simvolning
kimyoviy
mazmuni
1
m
O 't, olov belgisi
2.
Kuchli
qizdirish
belgisi.
3
-E
Kuydirish
jarayoni
4.
Aralashtirish
jarayoni
5.
1
Ж
So'ndirilmagan
ohak
6
.
V
Distillash,
suyuqlikni
haydash
7.
1
J
9Q
Kaliy birikmasi 
-  potash
8
.
Mis oksidi
,9.
э-|
Q o'rg’oshin
oksidi
10.-

Download 10,85 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   153




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish