Tasodifiy tajribalar

II. Qaytariladigan tanlashlar sxemasi

• 
  Qaytariladigan guruhlashlar soni: n ta elementdan m ( ) tadan qaytariladigan guruhlashlar soni quyidagi formula orqali hisoblanadi:
  

(1.6.5)

• 
  Qaytariladigan o‘rinlashtirishlar soni: n ta elementdan m ( ) tadan qaytariladigan o‘rinlashtirishlari soni quyidagi formula orqali hisoblanadi:
  

. (1.6.6)

• 
  Qaytariladigan o‘rin almashtirishlar soni: k hil n ta elementdan iborat to‘plamda 1-element n₁ marta, 2-element n₂ marta,…, k- element n_k marta qaytarilsin va bo‘lsin, u holda n ta elementdan iborat o‘rin almashtirish orqali belgilanadi va u quyidagicha hisoblanadi:
  

. (1.6.4)

Endi ehtimollik hisoblashga doir misollar keltiramiz.

1.5-misol. Telefon nomerini terayotganda abonent oxirgi ikki raqamni eslay olmadi. U bu raqamlar har xil ekanligini eslab, ularni tavakkaliga terdi. Telefon nomeri to‘g‘ri terilganligi ehtimolligini toping.
Oxirgi ikki raqamni usul bilan terish mumkin. A={telefon nomeri to‘g‘ri terilgan} hodisasini kiritamiz. A hodisa faqat bitta elementdan iborat bo‘ladi(chunki kerakli telefon nomeri bitta bo‘ladi). Shuning uchun klassik ta’rifga ko‘ra .
1.6-misol. 100 ta lotoreya biletlarlaridan bittasi yutuqli bo‘lsin. Tavakkaliga olingan 10 lotoreya biletlari ichida yutuqlisi bo‘lishi ehtimolligini toping.
100 ta lotoreya biletlaridan 10 tasini usul bilan tanlash mumkin. ={10 lotoreya biletlari ichida yutuqlisi bo‘lishi } hodisasi bo‘lsa, va .
1.7-misol. Pochta bo‘limida 6 xildagi otkritka bor. Sotilgan 4 ta otkritkadan: a) 4 tasi bir xilda; b) 4 tasi turli xilda bo‘lishi ehtimolliklarini toping.
6 xil otkritkadan 4 tasini usul bilan tanlash mumkin. a) A={4 ta bir xildagi otkritka sotilgan} hodisasi bo‘lsin. A hodisaning elementar hodisalari soni otkritkalar xillari soniga teng, ya’ni N(A)=6. Klassik ta’rifga ko‘ra bo‘ladi. b) B={4 ta har xil otkritka sotilgan} hodisasi bo‘lsin, u holda ga teng va
Klassik ehtimollik quyidagi xossalarga ega:

1. 
   ;
   
2. 
   ;
   
3. 
   ;
   
4. 
   Agar bo‘lsa, u holda ;
   
5. 
   uchun
   

Isboti. 1) bo‘lgani uchun klassik ta’rifga ko‘ra .
2) Klassik ta’rifga ko‘ra .
3) Ihtiyoriy hodisa uchun ekanligidan bo‘ladi.
4) Agar bo‘lsa, u holda va .
5) va hodisalarni birgalikda bo‘lmagan ikki hodisalar yig‘ndisi shaklida yozib olamiz: , u holda 4-xossaga ko‘ra va . Bu ikki tenglikdan kelib chiqadi. ■